چکیده:
إن القرآن الکریم مصدر أُمّ للمصادر العربیة، و تتبیّن أهمیته و قیمته عند موازنته بالکتب الأخری و لا شک أن القرآن الکریم ومضامینه العالیة من أهم روافد الشعر العربی، فاستلهم منه الشعراء الکثیرون من الموضوعات و الشخصیات التی کانت محورا لإنتاجاتهم الأدبیة العظیمة التی اتخذت نصوصها من القرآن الکریم. التناص ظاهرة جدیدة لمفهوم قدیم ظهر إثر الدراسات اللسانیة فی الغرب، و له جذور عریق فی الدراسات النقدیة القدیمة بتسمیات و له مصطلحات مختلفة کالاقتباس و التضمین و الاستشهاد و المحاکاة و ماشابه ذلک فی الدراسات الحدیثة کتوظیف الأسطورة وغیرها. التناص القرآنی یعتبر من التناص المباشر و من أبرز مصادر التجربة الشعریة فی الشعر الحدیث. هذا البحث معالجة فی شعر الشاعر السودانی المعاصر«محمد مفتاح الفیتوری» للحصول و المعرفة علی أبرز أشکال التناص القرآنی فی أشعاره التی تسمّی النصّ الحاضر و الآیات القرآنیة التی استفاد الشاعر منها و تسمّی النصّ الغائب. و نستنتج من هذا البحث أنّ کل شعر عربی متأثر من القرآن الکریم مباشراً أو غیر مباشر، و لو إدعی صاحب الشعر بأنّه لم یأخذ شیئاً من القرآن و هذا أمر مستحال.
قران کریم به عنوان یکی از منابع اصلی برای علوم زبان عربی و سایر منابع عربی است. اهمیت و ارزش قران زمانی بهتر مشخص می شود که با کتابهای دیگر مقایسه و برابری شود. بدون شک قران کریم با مضامین والای خود به عنوان راهبری مهم برای شاعران عرب بوده و بیشتر شاعران عرب از موضوعات قرانی و شخصیتهای مذکور در ان برای غنیتر ساختن اثار خود بهره بردهاند. پدیده بینامتنی به عنوان یک پدیده نوظهور با مفهومی قدیمی به دنبال پژوهشهای زبانشناسی در غرب به منصه ظهور رسید که دارای ریشه و اصالت عمیقی در پژوهشهای نقد ادبی قدیم زبان عربی با نامها و اصطلاحات مختلفی همچون اقتباس، تضمین، استتشهاد، محاکات، کاربست اسطوره و نامهای مشابه ان بوده است. بینامتنی قرانی از بارزترین منابع نمونههای شعری محمد مفتاح الفیتوری و از نوع بینامتنی مستقیم به شمار میاید. این پژوهش بر ان است که شعر محمد مفتاح فیتوری شاعر معاصر سودانی را با بررسی انواع بینامتنی قرانی مورد واکاوی قرار دهد، شعر الهام گرفته از قران به عنوان متن حاضر و ایات به کار رفته در ان به عنوان متن غایب نامیده شده است. از این بحث نتیجه گرفته میشود که شعر فیتوری تحت تاثیر مستقیم و غیر مستقیم مضمامین و واژگان قران بوده است.