چکیده:
سرزمین پهناور ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی وقابلیتهاي گسترده فرهنگی ،محل تلاقی
فرهنگها وتمدنهاي عظیم ودر نتیجه شیوع افکار وعقاید گوناگون بود. ازاین رو در ایران باستان تنوع
جریانها، افکار وعقاید مذهبی متعددي وجود دارد که این سرزمین را میدان فعالیتهایی خویش قرار داده
بود.دین کهن اقوام ایرانی تبار برگرفته از عقاید کهن تر آریایی است که در آن عوامل طبیعی وروان
مردگان اهمیت بسزایی داشتند در طی تکامل این عقاید هریک از اجزاي طبیعت به صورت خدایی در
آمده بود وبدین گونه خدایان بسیاري بر سرنوشت جهان فرمانروایی ممی کردند. بر همین اساس ادیان
مختلفی از جمله آیین مهرپرستی ،زروانی ،زردشتی و...در دوره هاي مختلف ایران باستان به ظهور
رسیدندوعلاوه بر این آراواندیشه هاي بین اانهرینی ،هندي ویونانی نیز در ایران رواج پیدا کرد.که این
آیین در تعامل با اندیشه هاي ایرانی هم تاثیر گذار بودند وهم تاثیر پذیر
خلاصه ماشینی:
دين کهن اقوام ايراني تبار برگرفته از عقايد کهن تر آريايي است که در آن عوامـل طبيعـي وروان مردگان اهميت بسزايي داشتند در طي تکامل اين عقايد هريک از اجزاي طبيعت به صورت خـدايي در آمده بود وبدين گونه خدايان بسياري بر سرنوشت جهان فرمانروايي ممي کردند.
مهرپرستي يکي از خدايان بزرگ در ايران باستان مهر يا ميتـرا بـود کـه مـدتهاي مديـد قبـل از ورود ديـن زردشتي مورد پرستش اقشار مختلف مردم بود.
از سوي ديگر اين ويژگي اشاره به انديشه هـاي ديني، تاريخي و اساطيري ايراني دارد که پيوسته ميان تاريکي و روشنايي، اهورامزدا و اهريمن ، راسـت کرداران و بدکرداران نبرد و ستيز بوده است (کومن ، ١٣٨٠: ٢٥).
البته جا دارد اشاره شود بـا کشـته شـدن وي و پيروانش ، اين آيين از ميان نرفت و به حيات خود در هم در ايران و هم در سرزمين هاي ديگـر در شرق در ترکستان و در غرب در امپراتوري روم ادامه داد.
لازم به ذکر است که پرستش اين الهه مادر به سرزمين هاي ديگر نيز ورود کرد و حتي در ايـران نيـز در برابر آن تاب مقاومت نياوردند و در زمان هخامنشيان بـا نـام آناهيتـا در کنـار اهـورمزدا و ميتـرا مـورد پرستش بود(ناس، ١٣٧٢: ٦٦).
در اينجا لازم است به اين نکته اشاره شود که يونانيان به دليل روابـط مختلفـي کـه بـا ايرانيـان داشتند از باورها و انديشه هاي ديني ايرانيان نيز متاثر شدند.