چکیده:
با پیروزی نهضت مشروطیت و سقوط نظام استبدادی ، فضای سیاسی کشور دچار تغییر و تحولات اساسی گردید.. پس از استقرار نظام مشروطه، مطبوعات همچنان نقش و اهمیت خود را به عنوان مهمترین وسیلۀ ارتباط جمعی، حفظ کرده و توسعه دادند. در این دوره به دلیل کاهش محدودیتها و گشایش فضای سیاسی جامعه،نقش انتقادی و نظارتی مطبوعات در همه عرصه ها و خصوصا در رابطه با ساختار سیاسی جامعه افزایش یافت. در این پژوهش برآنیم تا با تکیه بر مطبوعات این دوره (1326-1324ق)نحوۀ تعامل آنان با ساختارسیاسی و ارکان حکومت مشروطه ( مجلس، دولت، دربار) را مورد بررسی قرار دهیم . بر اساس یافته ها، پس از پیروزی مشروطه و استقرار نظام سیاسی جدید ،رابطۀ مطبوعات با مجلس و دولتمردان و خصوصا شاه دچار افت و خیزهای فراوانی شد. اگرچه عملکرد مطبوعات در بیان آزادانه اخبار و رویدادها و همچنین رویکرد انتقادی آنها نسبت به اوضاع اجتماعی و سیاسی و خصوصا نقد حاکمیت، پس از پیروزی مشروطه رشد و نمود بیشتری یافت اما مطالب آگاهی بخش و روشنگرانه و گاه تندرویهای برخی ازاین مطبوعات، باعث ایجاد جریانهای فکری مخالف و بروز واکنشهایی از سوی مخالفان در جهت ایجاد محدودیت بیشتر برای مطبوعات گردید. این تحقیق با استفاده از روش تاریخی و رویکرد توصیفی- تحلیلی و با تاکید بر مطبوعات این دوره به بررسی موضوع پژوهش پرداخته است.
With the victory of the constitutional movement and the fall of the authoritarian system, the political atmosphere of the country underwent fundamental changes. After the establishment of the constitutional system, the press continued to maintain and develop its role and importance as the most important means of mass communication. During this period, due to the reduction of restrictions and the opening of the political space of the society, the critical and supervisory role of the press increased in all areas, especially in relation to the political structure of the society. In this research, we intend to examine the way of their interaction with the political structure and elements of the constitutional government (parliament, government, court) by relying on the press of this period (1324-1326 AH). According to the findings, after the victory of the constitution and the establishment of the new political system, the relationship between the press and the parliament and the rulers, especially the Shah, experienced many ups and downs. Although the performance of the press in the free expression of news and events, as well as their critical approach to the social and political situation, and especially the critique of the government, increased after the constitutional victory, the enlightening and sometimes extremist content of some of these presses caused currents. There was dissent and reactions from the opposition to further restrict the press. This research has studied the subject of the research using historical method and descriptive-analytical approach and with emphasis on the press of this period.
خلاصه ماشینی:
براي پرهيز از اطالۀ کلام ، صرفا به چند مورد از آنها اشاره مي کنيم : "پيشينۀ مطبوعات در ايران " "نقش سياسي اجتماعي مطبوعات در انقلاب مشروطيت با تحليل سرمقاله هاي روح القدس و صوراسرافيل نوشته رامين رسول اف و کرامت اله راسخ " "آسيب شناسي ظهور وکارکرد نخستين جرايد تشکيلاتي درايران در دهۀ اول مشروطيت " نوشته صادق زيباکلام و عليرضا باقري، "روزنامه مجلس اولين روزنامه ملي دوران مشروطيت " از غلامرضا فدايي.
با توجه به نقش و اهميت غيرقابل انکارمطبوعات در پيروزي و استقرار نظام مشروطه ، اين پرسش مطرح مي شود که در شرايط جديد و تحت حاکميت نظام تازه تاسيس مشروطه ، مطبوعات چه وضع و جايگاهي داشتند و تعامل آنان با ارکان حکومت اعم ازشاه و مجلس و دولت چگونه بود؟ پژوهش حاضر در تلاش است با بهره گيري ازاسناد آرشيوي و منابع کتابخانه اي مبتني بر روش تحليلي-تاريخي به سوالات ياد شده پاسخ دهد.
صنيع الدوله ، وزير علوم و رئيس مجلس شوراي ملي، تنها خاصيت مطبوعات را ايجاد نقارمي دانست و با اين استدلال که «شاه در تمام ممالک مقدس است »، فرمان توقيف روزنامه روح القدس که مطالبي درانتقاد از شاه منتشر کرده بود را صادر نمود( مذاکرات مجلس شوراي ملي دوره اول ، ١٣٢٥: ٣٧٤).
اخبار اقدامات دولتهاي روس و انگليس در جهت جلوگيري از تاسيس بانک ملي و نيز وادار کردن دولت و مجلس ايران به اخذ وام از بانکهاي آن دو کشور در صفحات روزنامه هاي اين دوره انعکاس يافته است ( حبل المتين ، سال اول ، ش ١؛٤، شنبه ٢٣شوال ١٣٢٥، ٣-٢) با وجود حمايت مطبوعات و تلاشهاي فراوان ، تاسيس بانک ملي به دلايل مختلفي که در اينجا مجال پرداختن به آن نيست ، با موفقيت همراه نشد.