چکیده:
داستان حضرت عیسی(ع) در فرهنگ اسلامی نمود بارزی دارد و اغلب شاعران و نویسندگان از شخصیت و وقایع زندگی وی در آثار خود بهره گرفتهاند. در قرآن، داستانهای متعددی درباره زندگی، معجزات و رسالت حضرت عیسی بیان شده است. از این رو مفسران مختلف، از جمله مفسر تفسیر کمبریج و همچنین مولوی، بارها، به اقتضای مطلب، مواردی را در این باره، مطابق نقل قرآن مطرح نموده اند. - تمثیلات، تلمیحات و بیان مسائل عرفانی، حاصل برداشت ذهنی مولانا از داستان این پیامبر الهی است-. از آن جایی که ماخذ عمده مثنوی معنوی و تفسیر کمبریج، قرآن کریم است وجود موارد مشابه در دو اثر طبیعی است که البته دیدگاه خاص مولوی و بهره برداری اخلاقی-عرفانی وی از این حکایات تمثیلی، وجه تمایز این دو اثر محسوب میشود. در این تحقیق به بررسی و مقایسه تمثیلات مربوط به حضرت عیسی(ع) در مثنوی معنوی و تفسیر کمبریج پرداخته شده و پاسخگویی به این دو پرسش مد نظر است که:
بهرهگیری مولانا و نویسنده تفسیر کمبریج از حکایات تمثیلی مربوط به حضرت عیسی(ع) چگونه است؟
آیا مولانا در کاربرد این حکایات، به تفسیر کمبریج به عنوان منبع اطلاعی، توجه داشته است یا خیر؟
خلاصه ماشینی:
مولانا آنچه را نصاری در باب خدایی عیسی میگویند، از تقالید باطل میخواند و به شدت نفی و رد میکند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (2/1401و2) و با طعنه میپرسد آن کس که از دست مکر یهود از بقعهای به بقعهای دیگر میگریزد چگونه خدا تواند بود؟ (زرین کوب، 1372: 72) در تفسیر کمبریج به فرار عیسی و پنهان شدن وی، در تفسیر آیه 88 سوره الصافات اشاره میکند که یهودیان با بهره گیری از حساب نجوم بر او دست مییابند و با دعای عیسی از آن روز علم نجوم حرام است مگر به حکم شریعت و برای شمار ماه و شناختن زمستان و تابستان.
مولانا در مثنوی معنوی به سخن گفتن عیسی در گهواره اشاره میکند که در شیرخوارگی و برای رفع اتهام از مادرش، ناطق میشود و پاکدامنی مریم را اثبات میکند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (4/3043-3044) سپس مولانا، تبلور کمال بشر را در شیخ صوفی بیان میکند و پیر را کسی میداند که در مقابل حق فانی شده است هرچند خود ظاهرا جوانی سیه مو باشد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} *** {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (3/1790-1794) مولانا با بیان این معجزه و بهره گیری از مضمون این داستان، به غافلان نادان هشدار میدهد که روزی فرا خواهد رسید که دست و پای شما مانند مسیح به کردار ناشایستی که روا داشتید، گواهی خواهد داد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (3/ 3204و5) این داستان به گونهای کاملتر و همراه با جزئیات در تفسیر آیات 29 به بعد«سوره مریم»و تفسیر آیه 91 «سوره انبیا» در تفسیر کمبریج آمده و از قول یکی از راویان به نام عبدالله بن عباس نقل کرده است که: «[عیسی] بیش از این سخن نگفت تا آنگاه که بدانجا برسید که کودکان سخن گویند.