چکیده:
شبکه وجوهات شرعیه به عنوان پشتوانه مالی نقش مهمی در پیشبرد اهداف نهضت امام داشت. وجوهات جمعآوری شده بنابر ساز و کار مشخص به امور مختلف تخصیص مییافت؛ بخشی از آن در تبلیغ دین، ساخت مدارس و مساجد، تالیف کتب مذهبی و سایر امور حسبیه صرف میشد و بخشی دیگر به فعالیتهای انقلابی علیه حکومت پهلوی مانند فعالیتهای سیاسی و رسانهای، تالیف کتب سیاسی و مذهبی، پرداخت کمک هزینه زندگی به خانوادههای مبارزان و... اختصاص مییافت.
ساختار این شبکه را نیروی انسانی تشکیل میداد که لایههای مختلف آن شامل جمعآوری، انتقال و توزیع وجوهات را مدیریت میکرد. این شبکه در سرتاسر جغرافیای زیستی مقلدین امام خمینی گسترده بود. نمایندگان امام در این مناطق پراکنده بودند و هر یک در حوزهای مشخص به مدیریت امور شبکه وجوهات میپرداختند. این شبکه در یک دورنمای اولیه در سه قاره آسیا، اروپا و آمریکا گسترده بود، اما بازسازی دقیقتر آن با جزئیات بیشتر نیازمند گردآوری و تنظیم و تحلیل دادههای دست اول است.
نوشتار پیشرو میکوشد با استفاده از منابع دست اول و به ویژه اسناد جغرافیای شبکه وکالت امام درگردآوری وجوه شرعیه را بازسازی کند و نشان دهد چگونه یک شبکه انسانی منظم با فعالیت در جغرافیای تعریف شده، پشتوانه مالی نهضت را فراهم آوردند. بازسازی این شبکه عظیم، اهمیت مدیریت مرکزی آن توسط امام خمینی در انتخاب و تایید افراد برای اداره امور محلی شبکه وکالت را نشان میدهد.
خلاصه ماشینی:
پرسش اصلي اين نوشتار آن است که شبکه گردآوري وجوهات شرعيه در کدام مناطق گسترده بود؟ مطالعه متن اجازه نامه ها و اسناد نشان مي دهد که حوزه جغرافياي دريافت وجوهات علاوه بر ايران ، کشورهايي در آسيا، اروپا و آمريکا را دربرمي گرفت .
» (همان : ج ٣٧، ١٨٢) با توجه به چنين جمعيتي از شيعيان در افغانستان ، امام خميني در بين سال هاي ١٣٤٥ تا ١٣٥٧ هفده نماينده درافغانستان انتخاب کرد که اسامي آن ها به اين شرح است : سيد ميرزاحسين افغاني ، شيخ علي بخش افغاني ، شيخ محمدظفر عرفاني افغاني ، سيد حسن فاضل افغاني ، سيد محسن در نواحي بلخ ، حجت الاسلام سيد محمدحسين رئيس بکولنگي ، شيخ محمدابراهيم خليلي افغاني ، شيخ موسي روحاني جامي در جام مجاور مرز ايران ، شيخ موسي چشمه ايلخي در جام ، سيد ابوتراب حسيني افغاني در قلعه لوشا و...
(صحيفه امام ، ١٣٨٩: ١٦٢/٣، نيز نک : مرکز بررسي اسناد تاريخي ، ١٣٨٠: ٤٠٩-٤٠٨) فعاليت هاي سياسي امام خميني نيز توجه بسياري از فعالين پاکستان را جلب کرده بود و اعلاميه هايي به زبان اردو درباره ايشان منتشر شده بود.
(همان : ج ٤٠، ٣٢٧) در اسناد ساواک به اين موضوع اشاره شده است که در ديدار گروه ١٥٠ نفري از دانشجويان ايراني مقيم آلمان غربي وابسته به اتحاديه انجمن هاي اسلامي در اروپا با امام خميني ، مقاديري پول را که قبلا در کشورهاي مختلف اروپايي گردآورده بودند، تحويل صادق قطب زاده داده اند.