چکیده:
بیتی که در پایان حکایتی در باب «سیرت پادشاهان» پیرامون «بنیآدم اعضای یکدیگرند/ یک پیکرند» در گلستان سعدی آمده است، از معروفترین ابیات شاعر شیراز است که درباره آن مشاجرهای میان ادبا و محققان درگرفته است، مشاجرهای که هریک از دو طرف آن مدافعانی داشته است؛ از یک سوی محمد خزائلی قرائت «اعضای یک پیکرند» را بهدلیل نقلی و عقلی پذیرفته و از دیگرسوی، مجتبی مینوی قرائت «اعضای یکدیگرند» را ارجح دانسته است. در ادامه مقاله ضمن تبیین این دو نظر، به توضیح دربارۀ ارتباط خاصی که در مصراع اول وجود دارد و نیز صورت ارجح این بیت، پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
فلسفه اخلاق از نظر سعدی؛ «بنیآدم اعضای یکدیگرند» دکترنصرالله پورجوادی چکیده بیتی که در پایان حکایتی در باب «سیرت پادشاهان» پیرامون «بنیآدم اعضای یکدیگرند/ یک پیکرند» در گلستان سعدی آمده است، از معروفترین ابیات شاعر شیراز است که درباره آن مشاجرهای میان ادبا و محققان درگرفته است، مشاجرهای که هریک از دو طرف آن مدافعانی داشته است؛ از یک سوی محمد خزائلی قرائت «اعضای یک پیکرند» را بهدلیل نقلی و عقلی پذیرفته و از دیگرسوی، مجتبی مینوی قرائت «اعضای یکدیگرند» را ارجح دانسته است.
سعدی، گلستان، بنیآدم، یکدیگر، یکپیکر بنیآدم اعضای یکدیگرند, که در آفرینش ز یک گوهرند چوعضوی بهدرد آورد روزگار, دگر عضوها را نماند قرار (سعدی، 1368: 66) این دو بیت که در پایان حکایتی ساختگی در باب «سیرت پادشاهان» در گلستان سعدی آمده است، از معروفترین ابیات شاعر شیراز است و این معروفیت به دو دلیل بوده است: یکی اینکه این ابیات بیانگر یک اصل اخلاقی است که در همه جهان و در همه اعصار میتواند حاکم و نافذ باشد و براساس آن احکامی اخلاقی برای همه انسانها بنا شود؛ و دلیل دیگر این است که در هفتاد ـ هشتاد سال گذشته، بحثهای قابل توجهی در مورد قرائت صحیح مصراع اول مطرح شده است که خلاصه آنها این است که: آیا این مصراع باید بههمین صورت باشد، یا نه، باید بهصورت «بنیآدم اعضای یک پیکرند» باشد.
مینوی البته کاملاً حق داشته وقتی میگفته است که قرائت این مصراع باید همانی باشد که در همه نسخههای خطی گلستان آمده است، اما اقوالی که ملاحظه کرده و معنایی که از اصطلاح «اعضای یکدیگرند» کشف کرده، در واقع هیچجای شک و شبههای در خصوص صحت این قرائت باقی نمیگذارد.