چکیده:
یکی از موضوعات مربوط به علوم قرآنی، آیات متشابه است. این آیات به
دو نوع تقسیم میشوند. در برخی از آنها تمام الفاظ یکسان و در بعضی دیگر
بخش از الفاظ یکسان و بخشی متفاوت می باشد. این گونه آیات معمولا در
کتابهایی بررسی شدهاند، ،که موضوع خود را«متشابهالقرآن» نامیده اند.
این نوشتار تحقیقی است در رابطه با این کتابها که چه هدف و معیارهایی را
مد نظر قرار دادهاند و برای دستیابی به این منظور چه شیوهای را به کار بسته
اند.
خلاصه ماشینی:
"به تعبیر دیگر این کتابها اولا جز موارد بسیار اندکی ـ که تنها شامل چند آیه مکرر موجود در سورههای«الرحمن»،«قمر» و«مرسلات» میشود ـ به ذکر آیاتی که عینا یکسان شدهاند، نپرداختهاند، و ثانیا در بررسی آیات نیز که بخشی از آنها مساوی و بخشی دیگر آنها متفاوت است، غالبا در صدد تبیین علت بخش متفاوت آن برآمده اند.
مثلا درباره تکراری که در آیه«قبله» واقع شده به مناسبت این آیه، به آیات قبل و بعد از آن توجه نموده است و گفته است: اگر کسی بگوید چرا کلام خداوند: و من حیث خرجت فول وجهک شطر المسجد الحرام4(بقره،2/149 و 150) در دو آیه پشت سر هم تکرار شده است، جواب میدهم برای اینکه در ادامه ذکر اول آن آمده:و انه للحق من ربک و ما الله بغافل عما تعملون،5 که فاصله ایجاد کرده است میان: فول وجهک شطر المسجد الحرام، و کلام دیگری که مرتبط و مبتنی بر آن است یعنی:و حیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره.
16 درباره علت تکرار این آیه نظرات دیگری هم وجود دارد: الف) در طرز یبان این سوره که پس از طرح هر نعمتی، تذکر به نعمتهای خداوند و وجوب شکرش ـ که با اطاعت و پرهیز از گناهان و اقرار به وحدانیت معبود و عبادت نکردن غیر او حاصل می شود نیز ذکر شده است، اشاره ای به اینکه هرنعمتی از این نعمتها و هر بینهای از این بینهها مستلزم شکر و اقرار به وحدانیت خداوند سبحان است."