چکیده:
اجماع در لغت به سه معنای عزم،اتفاق نظر و گرد آوردن میباشد.اما در اصطلاح اهل تسنن به معنای«اتفاق نظر مجتهدان یک عصر از امت محمد(ص)پس از وفات ایشان بر امری از امور دین»میباشد.اکثر اهل سنت،اجماع را به عنوان یکی از منابع استنباط حکم شرعی در ردیف کتاب و سنت قرار میدهند.برای این منظور هم استدلالهای گوناگون نمودهاند.از جملهء مهمترین آنها،استدلال به آیه 115 سوره نساء میباشد.به این استدلال، اشکالهای زیادی وارد آوردهاند؛از جمله شمول لفظ مؤمنین به عالم و جاهل،لزوم علم به ایمان مؤمنان برای تبعیت از راه آنان،لزوم رکون به حجیت مفهوم مخالف و... از سویی شاید مهمترین خدشه به استفاده از این آیه برای اثباا حجیت اجماع،بحثی اصولی است که میگوید:"ظهور تعدد شرط،اشتراک در علت تحریم میباشد"؛بنابراین تا زمانی که تبعیت نکردن از سیل مؤمنین همراه مشاقه با رسول خدا(ص)نباشد،حرمتی نخواهد داشت.بنابراین به این نتیجه میرسیم که امکان استفاده از این آیهء شریفه برای اثبات حجیت اجماع با آن مفهومی که ذکر شد،وجود ندارد.
خلاصه ماشینی:
"از سویی شاید مهمترین خدشه به استفاده از این آیه برای اثباا حجیت اجماع،بحثی اصولی است که میگوید:"ظهور تعدد شرط،اشتراک در علت تحریم میباشد"؛بنابراین تا زمانی که تبعیت نکردن از سیل مؤمنین همراه مشاقه با رسول خدا(ص)نباشد،حرمتی نخواهد داشت.
در آن صورت اتباع غیر سبیل مؤمنین یا به خاطر مفسدهای حرام شده است؛چرا که چیزی که در آن مفسده وجود ندارد،قطعا متصور نیست که بگوییم به آن وعید عذاب داده شده؛و اگر بگوییم که مفسده داشته، پس مفسده از دو حال خارج نیست؛یا اینکه مفسده از جهت مشاقه و مخالفت با رسول است یا از جهت مشاقه نیست.
3-1-2-نقد پاسخ:در پاسخ استاد حمد باید گفت:یکی از مقدمات شما فاسد میباشد و ما نمیپذیریم؛و آن این است که گفتید:«اگر اتباع غیر سبیل مؤمنین از جهت مشاقه با رسول مفسده داشته باشد،آوردن مشاقه برای وعید کافی بود و نیازی به آوردن اتباع غیر سبیل مؤمنین نبود".
3-2-اشکال دوم "اگر بگوییم آیه دلالت بر وجوب اتباع سبیل مؤمنین در هر عصری را دارد، این را هم باید در نظر داشت که مؤمنین،عامی است که شامل جاهل و عالم میشود؛درحالیکه شما نظر جاهل را در اتفاق مقصود در اجماع معتبر نمیدانید.
لذا در مقام دفاع فقها استدلالهای مختلفی را آوردهاند و از آن بین آیه 511 سورهء نساء بسیار به چشم میخورد لیکن به این استدلال چنانچه در متن گذشت اشکالهای مختلفی وارد شده است،لذا آنچنانکه در متن گذشت امکان استفاده از این آیهء شریفه برای اثبات حجیت اجماع وجود ندارد و اصرار بر آن تهکم است."