چکیده:
در این مقاله به دنبال روشن کردن مفهوم واقعی رشوه و جوانب و زوایای مختلف آن برآمدهایم لذا معنای لغوی و اصطلاحی رشوه و نکوهش اسلام از رشوه تبیین شده است.سند حرمت آن با استناد به قرآن و روایات و اجماع ثابت شده است،سپس اقسام رشوه که شامل (رشوه در حکم و رشوه در موضوعات)میباشد تبیین شده و به دنبال آن زوایای پنهان دیگری از مسئله رشوه همچون هدیه و قضاء و فرق رشوه و هدیه و در نهایت نتایج منفی رشوهخواری در جامع بررسی شده است. در واقع میتوان گفت که در این تحقیق سعی شده است که ابتدا یک نگاه کلی و در عین حال جامع به مسائل و لوازم و زمینههای این مسئله مهم فقهی،حقوقی و اجتماعی و فرهنگی داشته باشیم و سپس با نگاهی دقیقتر و جزئیتر به توضیح و شفافسازی زمینهها و آثار آن و به طبع آن بررسی عوامل ایجاد این مسئله حساس دینی و اجتماعی بپردازیم و نیز مسائلی که در حاشیه این مطلب مهم مطرح میشود،همچنین هدیه و شمول اعم یا اخص رشوه در موضوعات و حکم را با عنایت به دلائل قرآنی و حتی زمینههای عقلانی و اجتماعی تبیین نماییم.
خلاصه ماشینی:
"استاد علامه سید محمد حسین طباطبایی در تفسیر شریف المیزان مینویسد: ادلاء مصدر تدلوا یعنی دلو انداختن به چاه برای آب کشی است و از این کلمه فهمیده میشود که مراد،رشوه دادن است،همان طوری که به وسیله دلوی که آدمی آن را به ته چاه میفرستد آب را از چاه بیرون میکشد،به همان نحو به وسیله دادن پول و رشوه به حکام مال مردم را به طرف خود جلب میکنند (طباطبایی،5631:ج،2،25).
حسن بصری گوید:بنی اسرائیل چنینی بودند که هنگامی که دو نفر از آنان به نزد حاکم میآمدند،یکی از آن دو تدر آستینش رشوه بود،که آستینش را میگشود،و قاضی کلام او را شنید و به نفع او حکم میداد و خداوند با غزت و جلال این آیه را فرو فرستاد:«و ابن عباس نیز فرموده که مراد از«و اکلهم السحت»،رشوه در حکم است»(وکیع،[بیتا]:ج 1،35).
4-2-سنت اخبار در خصوص رشوه مستفیض بلکه متواتر است(و لذا لزومی به بررسی اسناد روایات احساس نمیشود)در اینجا به پارهای از آنها اشاره میشود: امام صادق(ع)خطاب به عمار بن مروان فرمود: «ای عمار!رشوه گرفتن و حکم نمودن،کفر به خدای بزرگ و پیامبر است»(ابن بابویه،8531:112).
بعضی هم گفتهاند هدیه رشوه غیر مستقیم است یعنی هبهای است که راشی به قاضی میدهد تا نزد او محبوب یا مودتش بیشتر گردد تا در موقع صدور حکم به نحو ناآگاه یا آگاهانه بر له او رأی دهد یا باذل را به رویه استدلال آشنا سازد و از این باب است بیع محاباتی،اما رشوه بطور مستقیم برای کارسازی ناحق و رسیدن به مقصود به قاضی داده میشود."