چکیده:
اهل سنت و جماعت به دو فرقة اشاعره و ماتریدیه تقسیم میشوند. این دو فرقه هر چند
در کلیات عقاید اشتراکات فراوانی دارند، اما مسائل اختلافی میان آنان نیز بسیار
است. در مورد تعداد مسائل اختلافی میان این دو فرقه و نیز در مورد ماتریدی یا اشعری
بودن برخی از شخصیتهای اهل سنت اختلاف نظر وجود دارد. از جمله شخصیتهای مورد
اختلاف، سعدالدین مسعودبنعمر تفتازانی(722ـ791ق) است که شخصیتی مهم و دانشمندی
ذوالفنون است. در این مقاله با مراجعة مستقیم به آرای وی، مکتب کلامیاش را مورد
بررسی قرار دادیم و در پایان به این نتیجه رسیدیم که وی اشعری است و در اکثر موارد
اختلافی میان دو فرقه، وی جانب اشاعره را میگیرد.
Sunnites are divided into two sects of Ash’arites and Matridites. Although these two agree on basic issues، there are so many doctrinal differences between them. There are disputes among Sunnite scholars about some religious personalities، being Matridite or Ash’arite. One of them is Sa’dodin Masood Ibn-Omar Taftazani who was a wise and knowing religious scholar. Referring to Taftazani’s ideas، this article studies his school and concludes that he was Ash’arite. His support for Ash’arites is a case in point.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین، تنها دلیل او سخنان افراد دیگر است که تفتازانی از حنفیان و ماتریدیان است، اما سخن آن افراد به چه میزان ارزشمند است؟ آیا با اعتماد به سخن آنان میتوان گفت که تفتازانی ماتریدی است؟ در این صورت، عالمان دیگری نیز تصریح دارند که وی شافعی و اشعری است.
معیاری که از همه بهتر و ارزشمندتر به نظر میرسد، مراجعة مستقیم به سخنان خود تفتازانی است، اما نکته این است که در دو کتاب کلامی مهم او؛ یعنی شرح المقاصد (که متن مقاصد را هم در اندرون خود دارد) و شرح العقائد النسفیة، هیچ تصریحی یافت نمیشود که بر اساس آن، او خود را ماتریدی یا اشعری خوانده باشد.
تفتازانی در شرح عقائد نسفی نیز تلویحا جانب اشاعره را میگیرد و پس از ذکر ادله ازلی بودن صفت تکوین مینویسد: مبنای این ادله این است که تکوین صفتی حقیقی همانند علم و قدرت است و متکلمان محقق معتقدند که تکوین از اضافات و اعتبارات عقلی است؛ همانند اینکه خداوند قبل از هر چیزی و با هر چیزی و بعد از هر چیزی است و ذکر زبان ما و معبود ماست و ما را میمیراند و زنده میکند.
37 تفتازانی در این مورد نیز کاملا با جمهور اشاعره موافق است و تصریح میکند که «فعل عبد تنها به قدرت خدا واقع میشود»38و برای این مدعای خود، بیش از ده دلیل مفصل عقلی و نقلی میآورد.
41تفتازانی در شرح مقاصد به این مسئله پرداخته و ادله طرفین را مطرح ساخته است، لیکن خود صریحا موضعگیری نکرده و گویی با ماتریدیان موافق است؛ زیرا استدلال اشعریان را مورد نقد قرار میدهد."