چکیده:
دکتر ذهبی در کتاب التفسیر و المفسران از تأویلات نقل شده از ائمه اطهار(ع) در
مجامع روایی و تفسیری شیعه انتقاد کرده است. مقاله حاضر در پاسخ این انتقاد ضمن
تبیین دو مفهوم متفاوت تأویل، به بررسی آرای ذهبی در مورد فوق پرداخته است: 1)تأویل
در برابر تفسیر؛ این تأویل در حوزه معانی و مفاهیم کاربرد دارد. 2)تأویل در برابر
تنزیل؛ این تأویل مربوط به مصادیق است. مؤلف معتقد است تأویلات وارد شده از ائمه در
منابع شیعه ریشه در چنین اصطلاحی دارد. این اصطلاح علاوه بر مستندات روایی خاص
شیعه، مستندات قرآنی هم دارد و در کلمات دانشمندان فریقین نیز پذیرفته شده است.
Dr. Zahabi has criticized the allegorical interpretations of Ahlulbayt in his book titled "Al-Tafsir Al-Mofaseron". The present article tries to clarify two different concepts of interpretation، namely allegorical interpretation versus interpretation itself، and allegorical interpretation versus revelation to provide decent respond to his bitter and unfair criticism. The article suggests that the Shiite interpretation has its root in the revelation، and notes that this type of interpretation has its supporters in Sunnite scholars، along with Quranic and Shiite supporting documents.
خلاصه ماشینی:
"کسی نمیتواند بگوید: پیامبر اکرم(ص) خود تصریح داشتهاند که قرآن «باطن» دارد و همه مفسران نیز به این مطلب اعتراف کردهاند، پس چرا تنها شیعه در این نظریه سرزنش میشود؛ زیرا مراد از باطنی که حدیث نبوی(ص) به آن اشاره دارد و عموم مفسران به آن قائلاند، عبارت از تأویلی است که لفظ قرآنی آن را تحمل میکند و میتواند مدلولش باشد.
خلاصه اشکال شیعه دوازده امامی با دستاویز قرار دادن روایت پیامبر اکرم(ص) که قرآن ظاهری دارد و باطنی، به تحمیل معانی دلخواه خود بر قرآن پرداخته است، در حالی که این معانی را نه لفظ قرآن تحمل میکند و نه شیعه دلیل و شاهدی بر آنها میآورد، بلکه این امر صرفا بازی با نصوص قرآنی و امری موافق با ذوق شیعی است.
34پس تأویلی که در برابر تنزیل است و از نوع جری و تطبیق آیات بر مصادیق و موارد پنهان در زمانهای متأخر از نزول است، ریشه و اصل قرآنی دارد و امری برگرفته از ذوق و مشرب شیعه دوازده امامی نیست.
ذهبی واقف است که نبوی مشهور: «ما فی القرآن آیة الا ولها ظهر و بطن» با تأویل مورد نظر وی سازش ندارد، زیرا تأویل در برابر تفسیر که در حوزه معانی آیات است، تنها در برخی از آیات جریان دارد؛ چون در بسیاری از آیات ضرورتی به ترک معانی راجح و انتخاب معنای مرجوح نیست.
با این حال، شیعه معتقد است تأویلی در برابر تنزیل وجود دارد که مستند به آیات قرآن، ویژگیهای بیانی قرآن و جاودانگی و استمرار پیامهای پویای قرآنی و نیز با توجه به برهانهای روایی پذیرفته شده و حکیمانه رسیده از معصومان است."