چکیده:
شهری باید واقعیت وجود سکونتگاههای حاشیهای در شهر را به عنوان یک حاکمیت اجتماعی پذیرفته و برای حل و بهبودبخشی به این مسأله،از بکارگیری روشهای اجتماعی و مشارکتی غفلت نورزند.با توجه به ظرفیتهای بالای محله شیخآباد در این زمینه،راهبرد توانمندسازی بهترین راه حل است. شهرنشینی نوعی شیوه زندگی است که به همراه خود پدیدههای مختلفی را برای زندگی بشر ایجاد کرده است.به عبارت دیگر نتایج و پیامدهای شهرنشینی ابعاد مثبت و منفی مختلفی داشته است.یکی از مسایلی که با زندگی شهری پیوند عمیقی دارد،پدیدهای با عنوان حاشیهنشینی شهری است.از آنجا که مکان جغرافیایی بسیاری از محلات حاشیهنشین در شهرها با بروز معضلات شهری پیوند دارد بسیاری از مشکلات شهری را به این پدیده نسبت میدهند.با توجه به اینکه حاشیهنشینی شهری،یکی از بزرگترین معضلات شهری است،لذا تاکنون روشها و دیدگاههای مختلفی به منظور حل مسایل و مشکلات ناشی از حاشیهنشینی ارائه شده است.این روشها در دو گروه مهندسی کالبدی و مهندسی اجتماعی قابل تفکیک هستند.البته روشهای دوم به ویژه راهبرد توانمندسازی،امروزه در ادبیات ساماندهی حاشیهنشینی و اسکان غیررسمی در دنیا جایگاه بالایی دارد.لذا در این نوشته سعی شده است. ضمن معرفی راهبردها و دیدگاههای حل مسأله حاشیهنشینی،امکانسنجی به کارگیری راهبرد توانمندسازی که روشی اجتماعی است برای حل مسایل محله شیخآباد قم-که نمونه بارز حاشیهنشینی شهری در ایران است-مورد بررسی قرار گیرد.جمعآوری اطلاعات مورد نیاز این پژوهش برمبنای دو روش کتابخانهای و میدانی صورت گرفته که در مطالعات میدانی علاوه بر مصاحبه و مشاهده،تعداد 150 پرسشنامه از طریق نمونهگیری تصادفی ساده در سطح محله و توسط سرپرست خانوارها تکمیل شده است.نتایج پژوهش چنین مینماید که در درجه اول،مسؤلین
خلاصه ماشینی:
ضمن معرفی راهبردها و دیدگاههای حل مسأله حاشیهنشینی،امکانسنجی به کارگیری راهبرد توانمندسازی که روشی اجتماعی است برای حل مسایل محله شیخآباد قم-که نمونه بارز حاشیهنشینی شهری در ایران است-مورد بررسی قرار گیرد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) یافتههای پژوهش همانگونهکه قبلا نیز ذکر شد،با توجه به اهمیت و قابلیتهای روشهای اجتماعی و مهندسی اجتماعی و تأکیدی که در قالب این روش بر توانمندسازی صورت میگیرد،در این زمینه سعی شده است به امکانسنجی موفقیت این روش در محله شیخآباد پرداخته شود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) ب)برای حل مشکلات شیخآباد به ازاء هر راهبرد و نگرشی که در مبحث ساماندهی مطرح است گزینهای ارائه گردید تا نحوهی نگاه مردم در حل مشکلات شیخآباد و ساماندهی آن سنجیده شود و نتایج پاسخهای مردم به این صورت بوده است که: 1-تخریب محله و واگذاری مسکن مناسبتر و با قیمت پایینتر به مردم،در یکی از نقاط شهر:4 درصد.
بر این اساس امکانسنجی استفاده از توانمندسازی که به عنوان جدیدترین راه حل مسأله حاشیهنشینی در دنیا میباشد به منظور حل برخی از مسایل محله شیخآباد از مهمترین حاشیههای شهری قم مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج یافتههای پژوهش کاملا حاکی از این موضوع میباشد که شرایط ساختاری محله شیخ آباد به عنوان یک نمونه از حاشیههای شهری ایران امکان استفاده از راهبرد توانمندسازی را فراهم نموده است و مشکلات محله شیخآباد به علت برخی از دلایل که در زیر ارائه میگردد،میتواند از طریق توانمندسازی مورد ساماندهی قرار گیرد.