چکیده:
دوره خشک به عنوان یک پدیده خزندهای است که در اثر کمبود رطوبت ناشی از کاهش میزان بارندگی به وقوع میپیوندد. خسارات بسیار گسترده و وسیع این پدیده بخشهای زیادی از جامعه را تحت تأثیر خود قرار داده و همه ساله زیانهای بسیار زیادی را به بار میآورد، لذا پایش و پهنهبندی آن به عنوان یک اصل مهم در برنامهریزیهای کلان باید مد نظر قرار گیرد. به طور مشخص در این تحقیق، شاخص بارندگی استاندارد شده برای پایش دوره های خشک و چهار مدل رگرسیون، کرجینگ، Spline و IDW برای پهنهبندی این دورهها استفاده شد. بررسی دوره های خشک در یک دوره آماری 33 ساله(1968-2000) در خراسان نشان داد که وقوع این پدیده، یک ویژگی اقلیمی است که در دوره های زمانی خاصی به وقوع میپیوندد. این بررسی نشان میدهد در سالهای اخیر تکرار و تداوم این پدیده در کلیه نقاط استان افزایش داشته است ولی و از شدت آن کاسته شده است. همچنین مشخص شد که دوره های خشک به وقوع پیوسته در مناطق جنوبی استان تداوم و شدت بیشتری نسبت به مناطق مرکزی و شمالی استان دارد. بررسی روشهای مختلف درونیابی برای پهنهبندی این بلای طبیعی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی نشان داد که از بین چهار روش مختلف درونیابی، روش کریجینگ با توجه به عملکرد آن(ضریب همبستگی، MDE و MAE به ترتیب 71/0، 1/1- و 95/0) روش مناسبی برای درونیابی و در نهایت پهنهبندی شدت دوره های خشک است. لذا با استفاده از این روش مقادیر نقطهای شاخص SPI ماهانه استفاده شده برای پایش دوره های خشک، به سطح تعمیم داده شده و نقشههای شدت این پدیده در مقیاس های زمانی متفاوت برای استفاده در برای برنامهریزی های سازگار با دوره های خشک تولید شد. کلیدواژهها: دوره خشک، تداوم دوره خشک، تکرار دوره خشک، درونیابی مکانی، شاخص بارندگی استاندارد شده.
خلاصه ماشینی:
"دورههای خشک،به سطح تعمیم داده شده و نقشههای شدت این پدیده در مقیاسهای زمانی متفاوت برای استفاده
(1)دورههای خشک معادل کلمه Drought است و متفاوت از کلمه خشکی (Dry) که نشاندهنده اقلیم خشک است،میتواند بر خلاف عرف معمول که از کلمه Drought به عنوان خشکسالی یاد میشود در تحقیقات مشخص شده که این واژه،واژه
که در آن مقیاس زمانی برای پایش دوره خشک مد نظر قرار گرفته است به این دلیل از انعطافپذیری بالایی در تعیین و پایش
شدند و برای مشخص کردن وضعیت اقلیمی منطقه و پایش دورههای خشک استفاده شده قرار گرفتند.
در این مدل از روش عکس فاصله برای میانیابی فضایی مقادیر شاخص دوره خشک و درنهایت پهنهبندی دورههای خشک
روش استفاده شده در این مدل یک روش انترپولاسیون دادههای مکانی است که یک سطح با حداقل انحنا را روی نقاط استفاده
در این تحقیق هم از آنجا که دادههای مربوط به شدت دورههای خشک و در نهایت مقادیر شاخص SPI در
هریک از ایستگاهها،به طور دقیق شرایط متغیرهای استفاده شده در مدل کرجینگ را دارند،از این روش هم برای پهنهبندی و
برای ارزیابی و بررسی روشهای مختلف مدلهای پهنهبندی پایش دورههای خشک از روشی به نام روش اعتبارسنجی متقاطع1
شکل 3 پهنهبندی دورههای خشک بر اساس روش کریجینگ برای شاخص SPI (ماه 12 سال 2000 م) a )مقیاس زمانی یک ماهه، b )مقیاس زمانی 12
2)نقشههای حاصل از مقادیر شاخص در مقیاسهای زمانی متفاوت نشان داد که با استفاده از روش کریجینگ و نرمافزار Arcview ،براحتی امکان تولید نقشههای همتراز شدت دورههای خشک وجود دارد؛
3)پیشنهاد میشود که پهنهبندی دورههای خشک بر اساس شاخص فوق و در مقیاسهای زمانی متفاوت و روشهای مختلف"