چکیده:
کشور ما به لحاظ موقعیت جغرافیایی،شرایط اقلیمی،جوی و زمینههای تکنولوژی، حادثهخیز است و به صورت بالقوه زمینههای بروز خطر و بحرانهای طبیعی و غیر طبیعی را در مقیاس قابل توجهی در خود دارد.قرار گرفتن در خط کمربند زلزله جهان و تغییرات جوی به عنوان دو زمینه اصلی هستند که ضریب وقوع خطر در کشور را بالا برده است.از سوی دیگر آمار و اطلاعات منتشر شده در سطح جهان حکایت از این دارد که علیرغم افزایش وقوع بحران،میزان تلفات انسانی و خسارات مادی ناشی از آنها روند نزولی دارد.کاهش منفی خسارات و تبعات منفی مدیون مهمترین ساز و کار طراحیشدهء بشر،همان«مدیریت بحران»یا مدیریت حوادث و سوانح است.در نوشتار حاضر مفهوم بحران،مدیریت بحران، مراحل بحران،راهبردهای مدیریت بحران،شاخصهای مدیریت عملیات امداد و نجات که براساس مطالعه میدانی در طی سالهای 82-1381 در کشور انجام شده است مطرح خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"تبیین تعاملات حوزههای بروز بحران با نگرش سیستمی با لحاظ تعاریف مطروحه،تعریف مورد نظر از بحران که چارچوب مقاله حاضر بر مبنای آن استوار است بشرح زیر مطروح میشود: «بحران(حادثه،سانحه،بلا)رخدادی است غیر مترقبه که ترتیبات عادی زندگی روزمره جمع قابل توجهی از مردم را در ابعاد اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی دچار دستخوش و تحول جدی مینماید بگونهای که جریان زندگی عادی مردم مبتلا به مختل،خسارات مادی و معنوی را به همراه داشته و اتخاذ تصمیمات و اقدامات فوری و فوتی برای کنترل و باز گرداندن شرایط زندگی مردم به قبل از بحران را اجتنابناپذیر نماید» این تعریف حاوی برخی نکات زیر است که کالبد شکافی آن ضروری است: 1.
لازم به توضیح است که در نوشتار حاضر حوادث و سوانحی که ویژگیهایی نظیر غیر مترقبه بودن،ایجاد اختلال در جریان عادی زندگی مردم،بجای گذاشتن آثار و تبعات منفی گسترده،به همراه داشتن خسارات مادی و معنوی و اخذ تصمیم و اقدامات فوری برای پاسخگویی و مواجهه را طلب مینماید معادل بحران در نظر گرفته شده است.
رتبهبندی شاخصهای مربوط به پیشگیری از بحران (به تصویر صفحه مراجعه شود) اطلاعات حاصله از رتبهبندی شاخصها نشان میدهد که تفاوت ضریب اهمیت شاخصها در حد پائین میباشد لکن برخی شاخصها از دیدگاه پاسخدهندگان اولویتهای بیشتری دارند که لازم است در برنامهریزی،سیاستگزاری و بطور کلی مدیریت حوادث و سوانح(قبل از وقوع)با رویکرد«پیشگیری از بحران»بیشتر مورد توجه قرار گیرند.
از سوی دیگر وجود نشانگرها یا شاخصهای متناسب برای هر مرحله که بتوان پس از بحران،عملیات پیشگیری،آمادگی،مقابله و مواجهه و عادیسازی شرایط زندگی را مورد ارزیابی قرار داد و همچنین رتبهبندی و اولویتگذاری آنها،از جنبههای اساسی است که چنانچه به درستی انجام شود ضریب اطمینان را در رابطه با اثربخشی مدیریت بحران(حوادث و سوانح)افزایش میدهد."