چکیده:
فرقه اجتماعیون عامیون نخستین حزب سیاسی،به مفهوم جدید،بود که در ایران پدیدار شد و در سالهای آغازین مشروطیت به فعالیت پرداخت.درباره این فرقه نوعی تاریخنگاری شکل گرفته که بهطور خلاصه چنین است.حزب سوسیال دموکرات روسیه"سازمان همت"را در قفقاز به وجود آورد تا در میان مسلمانان منطقه فعالیت کند.سپس این سازمان برای جلب ایرانیان مقیم قفقاز،فرقه اجتماعیون عامیون را بنیان گذاشت.آنگاه شعبههای اجتماعیون در چند شهر ایران برپا گشت.به این ترتیب،فرض میشود که اجتماعیون از طریق سازمان همت،با حزب سوسیال دموکرات روسیه پیوندی غیرمستقیم داشتند و برنامه و شکل سازمانی و شیوه مبارزه خود را از آن گرفته بودند.در این مقاله استدلال میشود که اسناد و مدارک کافی برای اثبات چنین نظریههایی در دست نیست. اجتماعیون ارتباط سازمانی مشخصی با حزب سوسیال دموکرات روسیه نداشتند؛ در تنظیم برنامه و نظامنامه خود نیز تحت تأثیر آن نبودند.اندیشه حاکم بر اجتماعیون هم کاملا سوسیالیستی نبود.همینطور،نمیتوان اجتماعیون را حزبی یکپارچه و متمرکز و دارای سلسله مراتب مشخص سازمانی دانست.
خلاصه ماشینی:
"همت،با حزب سوسیال دموکرات روسیه پیوندی غیرمستقیم داشتند و برنامه و
اجتماعیون ارتباط سازمانی مشخصی با حزب سوسیال دموکرات روسیه نداشتند؛
کلیدواژهها:فرقه اجتماعیون عامیون-حزب سوسیال دموکرات روسیه-سازمان
حزب سوسیال دموکرات روسیه به دنبال جذب کارگران صنعت نفت باکو بود.
ایجاد کردند که در حکم شعبه مسلمانان حزب سوسیال دموکرات روسیه بود.
فرقه اجتماعیون از طریق همت با حزب سوسیال دموکرات روسیه پیوند داشته و پیرو آن
هردو نفر عضو حزب سوسیال دموکرات بودند و در زمره رهبران همت درآمدند.
همت چنین بود:"سازمان سوسیال دموکرات مسلمان همت"اما این سازمان به راستی تا
چه حد با حزب سوسیال دموکرات روسیه پیوند داشت و به چه میزان میتوان آن را
گروهی از مورخان همت را کاملا به حزب سوسیال دموکرات روسیه وابسته میدانند و
میگویند این حزب مقررات خود را تا حدی نادیده گرفت و سازمان همت را برای جذب
گیری از شیوههای تروریستی تحت تأثیر حزب سوسیال دموکرات روسیه یا همت بودند.
برنامه سازمان همت در این مورد تند و تیز بود و از مصادره همه زمینهای متعلق به
میخواهیم به نتایجی برسیم:سازمان همت در ایجاد فرقه اجتماعیون عامیون ایرانیان
عمده برای این امر میتوان یافت:نخست آنکه سازمان همت در خاک خود زیر ضربه
به این نمونه توجه کنیم:در ژوئیه 3091 کنگره حزب سوسیال دموکرات در بروکسل تشکیل شد.
در این صورت حزب سوسیال دموکرات باید اندیشه ایجاد سازمان یکپارچه را کنار بنهد و به
"یک سند شناخته نشده درباره حزب سوسیال دموکرات در ایران"،رواسانی:نهضت میرزا کوچک
"برنامه و نظامنامه سازمان سوسیال دموکرات مسلمان همت"،رواسانی:نهضت میرزا کوچک،ص 933
آنان عضو گروه مخفی اجتماعیون عامیون تهران بودند و سندی را به"