چکیده:
مصباح الهدایه تألیف عزالدین محمود کاشانی یکی از کتب مهم درسی عرفا تألیف شده در اوایل قرن هشتم است که تألیفی براساس عوارف المعارف سهروردی است.عزالدین محمود در تألیف خود با کوشش در پیوند بین شریعت و طریقت،با نگاهی فقیهانه اصول عقاید عرفا،سیر و سلوک و برخی اصطلاحات رایج در میان صوفیه را بیان و شرح کرده است.اگرچه کتاب مختصات یک فرهنگی یا اصطلاحنامهی تمام عیار را ندارد ولی با توجه به این که مفهوم بیش از 001 اصطلاح را برای مخاطبان خاص با شواهد و مثال توضیح داده است،میتواند یک فرهنگ تخصصی عرفانی بهشمار آید. پژوهشگر کوشیده است تا براساس معیارهای سنجش فرهنگها از نظر یاکوف مالکیل با سه سنجهی گسترش واژگانی،شیوهی ارائهی معنی و دیدگاه،چگونگی ثبت معنا در مصباح الهدایه را در مقایسه با چند کتاب علمی صوفیان نظیر اللمع،رسالهی قشیریه،کشف المحجوب ارزیابی کند.در این راستا گسترهی واژگانی و میزان توجهی که مؤلف به کمیت و کیفیت واژگان دارد مورد توجه بوده است و آن گاه با ارائهی معیارهای ثبت معنی به شیوهی مولف در کتاب پرداخته شده است.درنهایت نگاه خاص مولف در ثبت اصطلاحات عرفانی بررسی گردیده است. بهرهگیری مؤلف از آرایههای ادبی نظیر سجع،استعاره،تشبیه برای بیان مسایل علمی،اگرچه کلام او را به کلام ادبی نزدیک کرده است ولی از ارزش آموزشی آن نمیکاهد. او با حفظ آرای خود و اسلافش چون سهروردی،نظر مخالفان را با سعهی صدر بیان کرده از نقد و تحلیل آنها خودداری نمیورزد.
خلاصه ماشینی:
"مصباح الهدایه تألیف عزالدین محمود کاشانی یکی از کتب مهم درسی عرفا تألیف شده در اوایل
گسترهی واژگانی و میزان توجهی که مؤلف به کمیت و کیفیت واژگان دارد مورد توجه بوده است و آن
گاه با ارائهی معیارهای ثبت معنی به شیوهی مولف در کتاب پرداخته شده است.
با آنکه این کتاب از منابع مهم برای معانی اصطلاحات عرفانی است فرهنگ قلمداد نشده و
تعریف اصطلاح و معانی آنها هم درج شده است که منابع ذیقیمتی برای فرهنگ
اگرچه اصول پیشنهادی وی برای تدوین فرهنگها است ولی برای فرهنگهای تخصصی نظیر اصطلاحات عرفانی نیز قابل استفاده است.
برخی اصطلاحات نظر به بحثهای گستردهء پیرامون آنها تفصیل بیشتری قایل شده است نظیر
کاشانی برای درج معنی اصطلاح نظریات گوناگون دربارهی آن را از گذشته تا زمان خود
مشارب گوناگون اهل تصوف است و ابو نصر سراج در اللمع فصلی را به این موضوع اختصاص
عملکرد مؤلف مصباح الهدایه در ثبت این دو اصطلاح در مقایسه با اللمع،رسالهء قشیریه و
مؤلف مصباح الهدایه برای فهم بیشتر مخاطب از تمثیل مدد میجوید و با مثال به
مشابه این شیوه را در رسالهی قشیریه و اللمع و کشف المحجوب و قوت القلوب نیز میتوان نشان داد.
به ارایهی مثال هم میپردازد مثلا دربارهی مقامات این مثالها را آورده است:«مثلا میل به
نظیر همین روش در رسالهی قشیریه و کشف المحجوب و اللمع و قوت القلوب نیز به کار
برخی روایات در مصباح الهدایه آمده است که عین آن در کشف المحجوب و رسالهی
8-ترتیب واژگان:مصباح الهدایه نیز نظیر اللمع و رساله و کشف المحجوب فاقد ترتیب"