چکیده:
ایران در دوران قاجار به علت ضعف ساختار اقتصادی و نداشتن اقتصاد صنعتی،در اقتصاد بین المللی آن عصر جایگاهی نداشت.اما موقعیت مناسب تجاری ایران، سبب شده بود تا کشورهایی چون روسیه روابط تجاری خوبی با ایران داشته باشند. نیاز روسیه و ایران به برخی از محصولات یکدیگر باعث شد تا بازرگانان روسی و قفقازی و ایرانی در زمینهء صادرات و واردات کالاهای ایرانی و روسی فعالیت کنند و شرکتهای تجاری گوناگونی تأسیس کنند.در این پژوهش کوشش میشود تا با تکیه بر اسناد دورهء قاجار جایگاه تجارتخانههای روسی و ایرانی در مناسبات تجاری ایران و روسیه بررسی شود.
خلاصه ماشینی:
"نیاز روسیه و ایران به برخی از محصولات یکدیگر باعث شد تا بازرگانان روسی و قفقازی و ایرانی در زمینهء صادرات و واردات کالاهای ایرانی و روسی فعالیت کنند و شرکتهای تجاری گوناگونی تأسیس کنند.
تجارتخانهء تومانیانس:این تجارتخانه یکی از معتبرترین مؤسسههای اقتصادی ایران بود که در زمینهء صادرات محصولات مختلف مانند میوه و خشکبار،ابریشم،پنبه به روسیه و واردات آهن و دیگر کالاهای روسی به ایران فعالیت میکرد.
تجارتخانهء تومانیانس در روسیه سهام برخی از شرکتهای بزرگ روسی نظیر نوبل،شرکت نفت باکو و شرکت لیانازوف را در اختیار داشت و حتی در بورس هم فعالیت میکرد.
این مؤسسه در مازندران و برخی مناطق دیگر نظیر تهران،اصفهان،یزد فعالیت میکرد و در باکو هم نمایندگی داشت و از راه دریای خزر به تجارت مشغول بود.
کار این شرکت واردات پارچههای کتانی روسیه به ایران بود و سالیانه هزار عدل پارچه به ارزش سیصد هزار روبل فروش داشت(همانجا).
روزنبلوم:این شرکت در تهران و بارفروش فعالیت میکرد و در امر خرید پنبه و صادرات آن به روسیه نقش داشت(همان:121).
باغدیانس:او تاجر ارمنی تبعهء روس بود که با مشارکت پانیانس در بارفروش کارخانهء پنبه پاککنی داشت و در صادرات پنبهء ایران به روسیه فعالیت میکرد.
با تأمین امنیت بازرگانان روسیه در ایران و گشایش و گسترش راههای تجاری شمال و گسترش بندر انزلی در اواسط دورهء ناصری بیش از پیش مناسبات بازرگانی ایران و روسیه رشد کرد؛در نتیجه بازرگانان روسی(قفقازی، ارمنی و یونانی تبعهء روس)در کنار بازرگانان ایرانی هرکدام با تأسیس شرکت تجاری و سرمایهگذاری در بخشهای مختلف کشاورزی،دامپروری و شیلات به فعالیت پرداختند."