چکیده:
هشتم دسامبر 1953 درحالیکه هنوز بوی نیستی و نابودی از ویرانههای ناشی از بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی توسط ایالات متحدهء آمریکا برمیخاست و متفقین جنگ جهانی دوم،آمریکا و شوروی با درپیشگرفتن راه تفرقه و رقابت،جهان را دچار تب گرم جنگسرد کرده بودند،از بیم بمباران احتمالی خاک آمریکا توسط شوروی و به هدف چرخش نیروی بالقوهء عظیم اتمی در راهی صلحآمیز،رئیس جمهور آمریکا ژنرال آیزنهاور برنامهء"اتم برای صلح"را رسما در مجمع عمومی سازمان ملل متحد،اعلام کرد.این برنامه باعث ایجاد"آژانس بینالمللی انرژی اتمی" انعقاد"پیمان منع اشاعهء سلاحهای هستهای،"تصویب"معاهدهء منع کامل آزمایشات هستهای"و بسیاری دیگر از اسناد بینالمللی گردید.نتایج عملی پیشنهاد آیزنهاور و این سازوکارهای بینالمللی در زندگی بشر،صلح و امنیت بینالمللی،عدم اشاعهء سلاحهای هستهای،خلع سلاح و درواقع استفاده از اتم در راه صلح در این مقاله بررسی و تحلیل میشود.
خلاصه ماشینی:
"1 این مقاله که ابتدا بصورت سخنرانی بهمناسبت"روز جهانی صلح،"در مرکز مطالعات عالی بینالمللی دانشکدهء حقوق دانشگاه تهران(مهرماه 1386)ارائه شد،به سؤالات مختلف زیر بهصورت مستقیم و غیرمستقیم حتیالامکان پاسخ میدهد: -برنامهء"اتم برای صلح"از کجا و چگونه آغاز شد و ارتباط آن با خلع سلاح چیست؟ -اهم سازمانها و عهدنامههای بینالمللی ناظر بر منع و کاهش استفاده از سلاح هستهای و بکارگیری"اتم برای صلح"کدامند؟ -چه کشورهایی و از چه طریق در راه اتم برای صلح قدم برداشتهاند؟ -چه کشورهایی از برنامه اتم برای صلح سوء استفاده کرده و دست به افنجار زده یا برناههای پنهانی نظامی را دنبال نمودهاند؟ -آیا اعلام این برنامه در میزان رقابتهای هستهای آمریکا و شوروی تاثیرگذار بود؟ -جنگسرد در پیشبرد و یا عدم موفقیت برنامهء اتم برای صلح تا چهمیزان تأثیر داشته است؟ (1)در اینجا ناگزیر از این تذکر میباشد که مقصود از جامعهء بینالمللی،سازمان ملل متحد است و تصمیمات آن بههرصورت در ارکان مسئول آن منعکس میگردد که در این قضیه،آژانس بینالمللی انرژی اتمی بهعنوان نهاد مربوطه و تصمیم آن دایربر ارجاع پروندهء هستهای ایران به شورای امنیت و نیز قطعنامههای این شورا میباشد.
در یک ارزیابی کلی باید اذعان کرد که اگرچه تحقیقات علمی به نتایج پرثمری در جهت کاربرد صلحآمیز از اتم انجامید ولی پایهء دوم خلع سلاح هستهای با موفقیت قابل توجهی همراه نبوده و ساز و کار آژانس بینالمللی انرژی اتمی و حتی پیمان منع اشاعه سلاحهای هستهای،بدلیل فضای حاکم بر جنگسرد و بعد از آن،بخاطر اعمال زور قدرتهای بزرگ نتوانست از اشاعه بطور موثر جلوگیری نماید و بزعم بعضی صاحبنظران نحوهء کار آژانس در دههء 1960 و 1970 خود عاملی برای شروع فعالیت هستهای کشورهایی مانند هند،پاکستان و اسرائیل شد،زیرا دانش و فنآوری هستهای و اورانیوم را بدون نظارت مؤثر در اختیار کشورها گذارد."