چکیده:
IBدو موضوع مهم در حقوق جزای بین الملل،که گاهی در پروندههای مطروحه در محاکم کیفری بین المللی هم مورد بحث واقع و از سوی وکلای مدافع متهمان طرح شده،عبارت است از مسؤولیت کیفری مقامات مافوق در قبال اعمال مجرمانه مأموران زیردست،و مسؤولیت کیفری مأموران زیردست به دلیل ارتکاب اعمال مجرمانهای که در راستای اطاعت از اوامر مقامات مافوق ارتکاب یافتهاند.در این مقاله تاریخچه و مفهوم این دو موضوع،که در واقع دو روی یک سکه میباشند،در دو بخش مختلف مورد بحث قرار گرفتهاند و ضمن اشاره به برخی از پروندههای مطروحه در محاکم بین المللی،موضع اساسنامه دادگاه کیفری بین المللی در مورد این دو موضوع،ضمن تفسیر و تحلیل مواد 28 و 33 اساسنامه، توضیح داده شده است.
خلاصه ماشینی:
"این موضوع که مأمور مادون در صورت اطاعت از دستور غیر قانونی مقام مافوق تا چه حد مسؤولیت کیفری خواهد داشت و برعکس،مقام مافوق تا چه میزان در قبال اعمال غیر قانونی مأموران زیردست خود از مسؤولیت کیفری برخوردار است همواره در حقوق جزای داخلی و حقوق جزای بین الملل مورد بحث بوده است.
همینطور مادهء(4)7 اساسنامهء دیوان کیفری بین المللی برای یوگسلاوی سابق نیز مجددا موضع اتخاذ شده در منشور محکمهء نورنبرگ را پذیرفت و اظهار کرد،متهمی که پیرو دستور دولت یا مقام مافوق خود عمل میکند از مسؤولیت کیفری مبری نمیشود ولی در صورت اقتضای عدالت،این امر میتواند،بنا به نظر دیوان،موجب تخفیف مجازات وی شود.
قبل از پرداختن به بند دوم ماده 33 ذکر نکته دیگری در مورد بند (1)ضروری به نظر میرسد و آن اینکه هرچند در بند(1)،برخلاف آنچه که از تصمیمات بعضی از محاکم مستفاد میشود،9دفاع محسوب شدن اطاعت از دستور مافوق منوط به این نشده است که دستور در صحنهء نبرد داده شده باشد،لیکن تردیدی وجود ندارد که اثبات بند(ب)،یعنی جهل مأمور زیردست نسبت به غیر قانونی بودن دستور مافوق،در صورتی که فرد در کوران نبرد قرار نداشته و فرصت کافی برای ارزیابی قانونی یا غیر قانونی بودن دستور داشته باشد،مشکلتر خواهد بود.
بنابراین،دستور العمل مبتنی بر نقض حقوق جزای بین الملل باطل است(و(این دستور العمل)نمیتواند کسی را که حقوق جزای بین الملل را به اتکای چنین دستوری نقض میکند مورد حمایت قرار دهد»10 در پروندهء دیگری یک محکمهء نظامی آمریکایی در سال 1947 اظهار داشت که دفاع تبعیت از قانون داخلی مبتنی بر یک سوء برداشت است: «هرگاه حقوق داخلی(مثلا قوانین آلمان نازی)فردی را مجبور به ارتکاب جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت بنماید،تصویب یا (10)."