چکیده:
در آثار قرآنپژوهان،بررسی مکاتب تفسیری از اهمیت خاصی برخوردار است، گاهی افراط و تفریط سبب میشود به ارزیابی تفاسیر مختلف پرداخته شده،اما توجهی به صاحبان اصلی تفسیر نگردد.
در این مقاله برآنیم تا با نیم نگاهی به روش تفسیر امیر المومنین(ع)به رویکرد ایشان به تفسیر قرآن اشاره کنیم.این روش نوع نگاه علی بن ابی طالب(ع)را به عنوان امامی معصوم و به گونهای مستقل،به قرآن عرضه میدارد.به یقین،با قبول لزوم بررسی مستقل روش اهل بیت(ع)موارد بیشتری در روش آن بزرگواران پیش روی ما قرار میگیرد؛اما رعایت نکات ذیل،در آنچه که امروز در جهان اسلام به عنوان تفسیر قرآن شاهد آن هستیم،میتواند اثر بسیار مهمی برجای نهد،چه اینکه بیانات امام علی(ع)خود به عنوان منبع تفسیر برای هر مفسری مطرح است.
ازاینرو بعد از بررسی اجمالی صرح نگرش استقلالی به تفسیر امیر مومنان(ع)به گوشهای از بیانات ایشان اشاره میگردد.
خلاصه ماشینی:
"[ذلک القرآن فاستنطقوه و لن ینطق و لکن اخبرکم عنه](همان،خ 851)وقتی قرار است برای بیداری مردمان عصر و آگاهی آیندگان از فضیلت علی(ع)نه تنها در بحث جانشینی پیامبر(ص)بلکه در موضوع قرآن دانی،علی(ع)به وصف خود بپردازد،اینگونه میگوید که:[انا کلام الله الناطق](مجلسی،991/97) با توجه به انحرافات موجود در زمان حیات امیر المومنین(ع)،حضرتش با سوگند و تاکید بر آگاهی از کوچکترین معارف قرآن ادعایی را بانگ برمیآورد که هیچ کس تا آن زمان حتی داعیه داران زعامت مسلمین آنرا متذکر نشدهاند:[و الله ما نزلت آیه إلا و قد علمت فیما نزلت و أین نزلت أبلیل نزلت أم بنهار نزلت فی سهل أو جبل إن ربی وهب لی قلبا عقولا و لسانا سئولا](ابن شهر آشوب،34/2)حاکم حسکانی از دانشمندان اهل سنت با سندی متصل از امام علی(ع)روایت کرده که در قرآن آیهای نیست مگر اینکه آن را بر رسول خدا(ص)قرائت کرده و معنای آن را از ایشان آموختهام: [ما فی القرآن آیه الا و قد قراتها علی رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و علمنی معناها](حسکانی،34/1)همین عالم اهل سنت روایت معروف دیگری را نقل میکند که نشان از آگاهی امام اول شیعیان از موارد ذیل دارد: 1-تاویل قرآن 2-تفسیر کتاب 3-علم به ناسخ و منسوخ 4-آگاهی از محکم و متشابه 5-حفظ قرآن که این حدیث خود عاملی مهم برای تقسیم علوم قرآنی در آینده شد: [ما نزلت علی رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم آیه من القرآن الااقرانیها او املاها علی فاکتبها بخطی و علمنی تاویلها و تفسیرها و ناسخها و منسوخها و محکمها و متشابها و دعا الله لی ان یعلمنی فهمها و حفظها،فلم انس منه حرفا واحدا](همان جا، 84/1)باز همین دانشمند اهل سنت در تفسیر آیهی[و من عنده علم الکتاب](رعد،34)با شش روایت آن را از فضایل امام(ع)برمیشمرد."