چکیده:
بنیاد تأویل ترجمهء فارسی اساس التأوین قاضی نعمان مغربی(م 363 ق)است به قلم داعی نامدار اسماعیلی مؤیدالدین شیرازی(ح 387-470 ق)،که یگانه متن فارسی باقیمانده از مؤیدالدین شیرازی به شمار میرود.از این اثر دو نسخهء خطی متأخر باقی مانده که پیشتر نزد جماعتهای اسماعیلی هند نگهداری میشده است.روزگار مؤید،فارسی بودن متن و انتساب آن به دانشمندی که همگی آثار شناخته شدهء او به زبان عربی است،انتساب این اثر به مؤید را با تردید مواجه میسازد؛به ویژه آنکه انتساب آثار جعلی به نویسندگان مشهور در میان جماعتهای اسماعیلی مشرق ایران بیسابقه نیست.اما نویسندهء مقاله با تحلیل بخشهایی از متن اثر و تطبیق نشانه های فرهنگ اسماعیلی فاطمی عهد مؤید با متن آن،مقایسه با متون فارسی قرون چهارم و پنجم،و به ویژه مقارنهء آن با آثار اسماعیلی ناصر خسرو(شاگرد ایرانی مؤیدالدین شیرازی)،دلایلی بر صحت انتساب این ترجمهء فارسی به مؤید ارائه میکند.مقدمهء مؤیدالدین شیرازی به فارسی و بخش آغازین ترجمهء او،با تصحیح و مقابلهء دو نسخهء موجود در مقالهء پیش رو نقل شده است.
خلاصه ماشینی:
"اما نویسندهء مقاله با تحلیل بخشهایی از متن اثر و تطبیق نشانه های فرهنگ اسماعیلی فاطمی عهد مؤید با متن آن،مقایسه با متون فارسی قرون چهارم و پنجم،و به ویژه مقارنهء آن با آثار اسماعیلی ناصر خسرو(شاگرد ایرانی مؤیدالدین شیرازی)،دلایلی بر صحت انتساب این ترجمهء فارسی به مؤید ارائه میکند.
مؤید بر ترجمهء خود از اساس التأویل دیباچهای به فارسی نوشته،که تنها نمونهای است که از نثر تألیفی-تصنیفی او به فارسی در دست داریم:4 بسم الله الرحمن الرحیم این کتابی( A :کتاب)است ترجمه کردش بندهء خداوند زمان،فرمان گذار و سخنگوی اندر سرای خویش به دستوری بارخدای سخنگویان( B :بنده بارخدای خداوند زمان...
ای صورت علم و تن و فضل و دل حکمت ای فایدهء مردمی و مفخر مفخر در پیش تو استاده بر این جامهء پشمین این کالبد لاغر با گونهء اصفر حقا که به جز دست و بر لب ننهادم چون بر حجر الاسود و برخاک پیمبر هر جا که بوم تا بزنیم من گه و بیگاه در شکر تو دارم قلم و محبر و دفتر (همو،دیوان،ص 415-515) پس از دیباچهء مترجم(مؤید)که متن آن را بهطور کامل نقل کردیم،مؤید به ترجمهء متن اساس التأویل میپردازد که سطور آغازین آن چنین است: بسم الله الرحمن الرحیم( B :آغاز کتاب) سپاس خدای را که وی است رسانندهء نعمت،و درود بر پیغمبر حق محمد مصطفی گشایندهء در رحمت،و بر وصی و برادر و پذیرفتهء امت( B :پذیرفتار آیت)،و بر فرزندان ایشان-امامان حق-تا قیامت.
در این میان،بنیاد تأویل سومین متن اسماعیلی موجود به زبان فارسی خواهد بود که به احتمال پیش از آثار ناصر خسرو-یا دست کم همزمان با آنها-نوشته شده است."