چکیده:
ایران از تمدن و فرهنگ بسیار غنی برخوردار است.تولید کاغذ دستساز در قرن هشتم،وجود دانشمندان مبرز و کمنظیر،علمای نابغه و شهرکهای علمی بزرگ همچون ربع رشیدی و...سبب گردیده تا در غیاب دستگاههای چاپ امروزی،وراقان،مولفان،کاتبان و صحافان دست به دست هم داده و نسخههای خطی ارزشمند و زیادی را خلق نمایند،که علاوه بر محتوای علمی،جنبههای گوناگون هنری در آنها وجود دارد،که بعضی از آنها مشخص و بعضی نیز تاکنون مستتر مانده و تحقیقات گستردهای لازم است تا زوایا و ابعاد مختلف آنها مشخص شود.به همین دلیل،بحث و پرداختن به فراهمآوری مخطوطات ارزش صدچندان دارد.در این مقاله موجز،ابتدا ضرورت و اهمیت مسئله مطرح شده،سپس شیوههای مرسوم فراهمآوری مخطوطات از قبیل:خرید،وقف،اهدا و واگذای(صندوق امانت)و اقدامات لازم و موثر برای هرکدام از این شیوهها بیان گریده است.در صورت کمبود اعتبارات مالی، وقف و اهدا به عنوان بهترین شیوههای فراهمآوری مخطوطات محسوب میشود،به همین دلیل در بحث مربوط به وقف به ویژه اهدا،راههای توسعه و ترویج فرهنگ اهدا و اقداماتی که بعد از اهدا منابع باید صورت بگیرد تا دیگران تشویق شوند،بهطور مختصر اشاره شده است.در ادامه مقاله مشکلات این مسئله از جمله:مالکیت نسخههای خطی و بحث حقوقی،کمبود اعتبارات مالی،تبلیغات دروغین بیگانگان و عوامل فریفته آنها در داخل کشور و سوء استفاده دلالان خارجی ذکر گردیده و در انتهای مقاله راهکارهایی برای حل مشکلات پیشنهاد شده است.
خلاصه ماشینی:
"ضرورت فراهمآوری نسخههای خطی با ارزش به عنوان منابع اصلی و معتبر فرهنگ و تمدن ایران اسلامی و تاریخ علم در ایران و اسلام از فعالیتهای اساسی و ضروری کشور بوده و با هدف جلوگیری از خروج این ذخایر نفیس و ارزشمند از کشور به صورت قاچاق، اقدامی است مورد تأیید و تأکید مسئولین و نهادهای قانونی.
فراهمآوری مخطوطات خود بحث مفصلی است و هر کتابخانهای برای راهاندازی بخش نسخههای خطی و جمعآوری مخطوطات باید با شیوههای آن آشنا باشد که البته تمام این شیوهها در مورد مجموعههای شخصی کاربرد آنچنانی ندارد؛ولی در مورد کتابخانههایی که جنبه دولتی و یا نقش ارزندهای در حفظ میراث مکتوب کشور دارند قابل ذکر و تأمل است.
با لحاظ این مسئله که اکثر نسخههای خطی در کتابخانههای شخصی علما و اساتید و محققین است و اینها نیز بر ارزش و جایگاه وقف در اسلام آگاه هستند و اعتقاد عمیق و راسخی به مسائل و دستورات اسلام دارند میتوان در این خصوص زمینهسازی کرده و با استفاده از رسانههای جمعی و نشریاتی که خود متولی است به احیاء این سنت حسنه اسلامی و تقویت آن همت گماشت و تمام توان و تلاش خویش را به کار برد(صادقزاده،4831،ص 601).
برای رفع تنگناهای مالی پیشنهاد میشود کتابخانهها اطلاعرسانی در خصوص ارزش و اهمیت نسخههای خطی را از جنبههای مختلف گسترش و توسعه داده و با استفاده از رسانههای گروهی به ویژه مطبوعات و صدا و سیما از افراد خیر،متمکن و فرهنگدوست بخواهند کتابخانه را در خرید نسخههای خطی یاری کنند؛بدین نحو که هر موقع نسخههای خطی برای خرید به کتابخانهها عرضه شد از خیرین دعوت شود این کتابها را خریداری و به کتابخانه اهداء کنند و نام آنها به عنوان خادمین فرهنگ ثبت و ضبط شود(صادقزاده،4831،ص 701)."