چکیده:
برخی از بحثهای کلامی از قبیل:«جبر و اختیار»،«قدم یا حدوث قرآن»و«ایمان»،از بحثهای اولیهء فرقههای مختلف اسلامی محسوب میشوند.بحث«ایمان»اولین بار توسط فرقهء سیاسی«خوارج»مطرح گردید.آنان خلفای «بنیامیه»را به سبب ارتکاب گناهان،به خصوص کبیره،ه خروج از دایرهء ایمان متهم کردند و کافر دانستند؛اما اهم فرقههای اسلامی نظیر:«اشاعره»،«شیعه»و«مرجئه»،مرتکبان کبیرا را«فاسق»شمردند،نه«کافر».«سنایی»نیز به عنوان حکیم و متکلمی مؤمن،به مبحث مهم کلامی«ایمان»و«کفر»همچون بحثهای دیگر کلامی از قبیل: توحید،جبر واختیار،قدم قرآن و...توجه کافی دارد و محتاج بحث و بررسی دقیق میباشد.وی در بخشکلامی،رکن اصلی ایمان را«تصدیق قلبی»میداند و به دو رکن دیگر آن،یعنی،«عمل به اعضا»و«اقرار به زبان»،به دیدهء فرعی مینگرد.طبق دیدگاه وی مسلمان،با برطرف نمودن موانع تحقق ایمان،به ایمان موردنظر قرآن و سنت نائل میشود و این ایمان سبب ایمنی اخروی و دنیوی مؤمن میگردد.در بخش عرفانی«ایمان»و«کفر»،شباهتهایی بین دیدگاههای وی با دیدگاهها یعرفایی چون:«عین القضاه»،«حسین بن منصورحلاج»و«امام محمد غزالی»دیده میشود.در این بحث،سنایی بقراین باور است:از آنجا که مقصد نهایی کفر و ایمن،جانان است،تفاوتی بین آن دو نیست.بخش پایانی نیز به اهم فضایل اخلاقی که ساختار معنایی ایمان را استقامت میبخشند،اختصاص یافته است.
خلاصه ماشینی:
"9-ایمان مایهء رستگاری از منظر سنایی ایمان به خدا و متعلقات دیگر آن موجب نجات مؤمن از عذاب دوزخ و نیز مایهء رستگاری و مصونیت دنیوی است(پیشتر در مورد ایمن شدن جان و مال مؤمن در این دنیا سخن گفتهایم)؛لذا مؤمن باید درد دین داشته باشد و به اوامر نجات بخش آن عمل نماید: دست در ایمان حق زن تا ز دوزخ بگذری تا به دوزخ در نگویندت فهم لا یؤمنون (همان:535) (3)-آیاتی از قرآن از جمله آیه 4 سوره فتح از افزایش و کاهش ایمان سخن می گویند."