چکیده:
مهمترین عامل پایداری قدرتهای خودکامه در طول تاریخ، تبلیغات شیطانی و مخرّب بوده،ولی اساس تبلیغ انبیاء عظام(ع) در جهت سازندگی انسان قرار داشته است. امّا تبلیغ نیز بدون داشتن شیوههای مناسب و کارآمد، امکان پذیر نیست. برای اطمینان از کاربرد شیوههای تبلیغی با توجه به ظرافت و حساسیت هنر تبلیغ، باید به عنصر وحی تمسک جست. دستیابی به روشهای تبلیغاتی پیامبر اعظم(ص) مظهر و ناطق وحی، هدف اساسی این مقاله به شمار میرود.
از آیات قرآن کریم استفاده میشود که تبلیغ به معنی رساندن و بیان کردن احکام و معارف الهی است که جنبهی بشارتی و هدایتی دارد تا انسان بتواند با اراده و اختیار خویش مسیر حق را بپیماید؛ این وظیفه به عهده پیامبران و اولیاء الهی نهاده شده که بر دو پایه آزادی و برهان استوار است. بر این اساس، تمام اعمال، رفتار و کردار پیامبر اکرم(ص) در هر زمینهای که باشد، به عنوان یک روش تبلیغی در جهت هدف محسوب میشود.
برقراری نظام تبلیغاتی مستلزم چهار عنصر حامل پیام، پیام، دریافت کننده پیام و روش ارسال آن است. پیامبر خاتم(ص) به عنوان حامل پیام، قرآن پیام وی و مردم عرب جاهلی، دریافت کنندهی پیام و روش ارسال پیام ، همان رفتار و کردار آن حضرت در جهت هدف رسالت تبلیغی بوده است. رسول خاتم(ص) در نحوهی برخورد با مخاطبین در جهت ابلاغ رسالت خویش از شیوههای مختلف تبلیغی بهره برد که به لحاظ نحوهی ارائه پیام و چگونگی جذب افراد و گروهها و گسترش قلمرو رسالت تبلیغی به شیوههای انفرادی، گروهی، منطقهای و جهانی قابل دستهبندی است. همان گونه که به جهات دیگر میتوان روشهای تبلیغی آن حضرت را به شیوههای اخلاقی، هنری، رعایت اصول، تربیتی (در بر دارندهی تشویق و تنبیه)، امنیتی، با وصف آیندهنگری و غیره نیز دستهبندی و تجزیه و تحلیل نمود.
Though autocrat powers have lived on Satanic and destructive propagation throughout the history of mankind, the foundation of Divine messenger`s mainly has been directed to the growth and welfare of man. Propagation, however, without measured methods is useless. For taking the best ways and methods of propagation, therefore, it is necessary to refer to Divine speeches, namely the holey Quran. Arriving at the manners of propagation used and recommended by the Greatest Prophet, the full example and speaker of Divine revelation, is meant in this paper.
On the teachings of the holey Quran, propagation is regarded to carry and explain Divine laws and teachings to lead people to the straight way. This is what placed upon the shoulders of the messengers of God based on freedom and demonstration. Therefore one can argued that all the ways in which the holey Prophet has acted can be taken as useful way for propagation, no matter in what fields are they.
A systematic propagation is based on four elements: massage, messenger, receiver and the way in which it is performed. The Sealed Prophet, the holey Quran, the uneducated Arabs and the actions of the Prophet are counted four elements on which propagation system of Islam is based. The propagation methods of the Greatest Prophet when regarding the quality of massage, the way of attracting people and the extension of propagation differs respectively.
In the same way that one can classify the Prophet`s ways morally, aesthetically, educationally etc.
خلاصه ماشینی:
با در نظر گرفتن روشهای معمول ارسال پیام که در سطور پیشین بدان اشاره شد و نیز دقت در تاریخ زندگی و رفتار نبی مکرم اسلام(ص)، میتوان دریافت که آن حضرت در نحوهی برخورد با مخاطبین در جهت ابلاغ رسالت خویش از شیوههای مختلف تبلیغی استفاده کرده است که به لحاظ نحوهی ارائه پیام و چگونگی جذب افراد و گروهها و گسترش قلمرو رسالت تبلیغی به شیوههای انفرادی، گروهی، منطقهای و جهانی قابل دستهبندی است؛ روشن است که پیامبر در هر دسته از این شیوهها، از رفتارها و روشهای خاصی بهره گرفته است.
نوید قرآن در حراست پیامبر از شر دشمنان «فاصدع بما تؤمر و أعرض عن المشرکین إنا کفیناک المستهزئین» (حجر، 95-94) و این که کفر و شرک بسان کف آب، محو و نابود میشود و آیین اسلام بسان آبی است که در زمین فرو میرود، در قلوب مردم جای میگیرد (رعد، 17) و مهمتر از همه وعده فتح امپراطوری روم که آیات اول این سوره، بدان اشاره دارد وظیفه پیامبر(ص) در استفاده از این روش تبلیغی را میرساند.
از مجموع آیات قرآن کریم با صیغههای مختلف در زمینه تبلیغ و ابلاغ و مفاهیم نزدیک به آنها میتوان نتیجه گرفت که «تبلیغ» همان رساندن و بیان کردن احکام و معارف الهی است که جنبهی بشارت و هدایتی دارد، تا انسان با اراده و اختیار خویش مسیر حق را بپیماید و این وظیفه به عهده پیامبران الهی و جانشینان او نهاده شده که بر دو پایه آزادی و برهان استوار است.
شیوههای جهانی تبلیغ آن حضرت نیز شامل روشهای دعوت سران قدرتهای بزرگ جهانی، نوید وعده و وعیدهای الهی بر پیروزی، مهاجرت بین المللی، امر به فراگیری علوم و دانش زمان، شیوه رفع موانع تبلیغ، ایستادگی و مقاومت در برابر تهدیدها و برخورد از موضع قدرت بوده است.