چکیده:
بررسی وضعیت کلی اجتماعات روستایی در ایران نشان میدهد که برنامههای رفاه اجتماعی و توسعهء روستایی انطباقی با الگوی توسعه پایدار ندارد.از آنجا که برنامههای توسعه از دستیابی به اهداف در همهء زمینهها دور ماندهاند،بیشترین آثار منفی خود را بر اجتماعات روستایی گذاشتهاند.در این پژوهش اطلاعات به صورت مطالعه اسنادی و کتابخانهای گردآوری شده و سپس دادههای ثانویه مورد تحلیل قرار گرفت و یافتهها و نتایج تازهای در این زمینه به دست آمد. توسعهء پایدار بر اساس سه محور برابری،توسعه اقتصادی و پایداری زیستمحیطی مفهومسازی شده است.یافتهها نشان میدهد که میزان فقر،محرومیت و نابرابری در مناطق روستایی ایران،نسبت به ماطق شهری بیشتر است و برنامههای رفاه اجتماعی نتوانسته در کاهش آنها نقش داشته باشد.در برنامههای توسعه روستایی نیز فعالیتهای توسعه کشاورزی و زیرساختی غلبه بیشتری دارد و البته تحول خاصی نیز در بخش کشاورزی به وجود نیامده است.فرایند رو به افزایش تخریب محیط زیست و گسترش بیابان در مراتع کشور نیز قابل توجه است.نتایج حاکی از آن است که رویکرد مبتنی بر توسعهء پایدار در برنامههای رفاه اجتماعی و توسعهء روستایی در ایران وجود ندارند و این امر هم ناشی از خلاء چارچوب نظری توسعه و فقدان رویکرد کارآمد در زمینه مشارکت مردم در برنامهریزیها است.توسعه محلی اجتماع محور و درونزاد راهبرد توسعهء پایدار است و چنانچه اجتماعات روستایی در قالب نهادهای مردمی متشکل در تشخیص و اولویتبندی نیازهای اساسی خود همراه با نهادهای دولتی تسهیلگر،پیشقدم شوند،این امر میتواند بسیاری از برنامهها و فعالیتها را کارآمد و اثربخش کند.
خلاصه ماشینی:
"از آنجا که برنامه حمایتهای اجتماعی در مقایسه با تأمین اجتماعی سهم قابل توجهی از منابع عمومی دولت را به خود اختصاص میدهد،داشتن رویکرد توسعهء پایدار در این برنامهها موجب میشود که از یک طرف برنامههای رفاه اجتماعی و بهخصوص حمایتهای اجتماعی صرفا به ارائه و پرداخت کمکهای مالی مستقیم که در تقابل با عزت و کرامت انسانی است تقلیل نیابد،و از طرف دیگر با حفظ و تقویت حمایتهای اجتماعی سنتی و جدید(رسمی و غیر رسمی)و همچنین توانمندسازی افراد،گروهها و اجتماعات محلی به توسعهء رفاه اجتماع محور1بیانجامد.
ارزیابی عملکرد شاخصهای فوق با هدف برنامه نشان میدهد که بر اساس گزارش نظارت بر عملکرد برنامه چارم توسعه در سال 5831(سال دوم برنامه)در مورد طرح شهید رجایی در مناطق روستایی کشور که این شاخص نسبت به هدف برنامه عملکرد 001 درصد داشته است(سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور 7831).
همچنین این گزارش نشان میدهد که تعداد فرصتهای شغلی ایجاد شده به نیازمندان تحت پوشش نهادهای حمایتی(بهزیستی و کمیته امداد)نسبت به هدف برنامه حدود 25 درصد عملکرد داشته است(همان).
فعالیتهای جهاد کشاورزی در توسعه آبیاری تحت فشار(هزار هکتار) (به تصویر صفحه مراجعه شود) ب)طرحهای عمران روستایی(زیرساختی) پس از انقلاب،دولت برای رسیدگی به مسائل روستاییان سازمانهای مختلفی به وجود آورد که مهمترین آنها بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و وزارت جهاد سازندگی بود.
فعالیتهای بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در مناطق روستایی (به تصویر صفحه مراجعه شود) اغلب برنامههای عمرانی و توسعه کشاورزی نشان میدهد که به دلیل فقدان الگوی راهبردی توسعهء روستایی و مبتنی بر برنامهریزی از بالا به پایین،و عدم اولویتبندی نیازهای واقعی و ویژگیهای منحصر به فرد اجتماعات روستایی،باعث شده تا طرحها و برنامههای اجرا شده کارآیی و اثربخشی مورد انتظار را نداشته باشند."