چکیده:
برخی واژگان و اصطلاحات علمی غنا و ابعاد گوناگون معنایی دارد که در صورت غفلت از معانی گوناگون آنها، چه بسا ممکن است آنها را با واژگان و اصطلاحات تک معنایی مترادف و معادل بدانند؛ ولی اساسا چنین ترادف و تعادلی صحیح نباشد.یکی از این واژگان، که اصالتا دارای چند معنا است ولی متخصصان تعلیم و تربیت و علمای اخلاقی و عرفان به یک بعد معنایی آن توجه کرده و مترادف با واژگان «تربیت» یا «تهذیب» گرفته، و از ابعاد معنایی دیگر آن غفلت کردهاند، واژه «تزکیه» است.در این نوشته ضمن تحقیق در ابعاد معنایی واژه «تزکیه» در لغت و قرآن کریم، این نتیجه به دست آمده است که واژگانی همچون «تربیت» و «تهذیب»، معادل مناسبی برای واژه «تزکیه» نیست و واژهی مناسبی که میتواند معادل و همسنگ «تزکیه» باشد، واژه «هدایت» است.
خلاصه ماشینی:
3- کاربرد شکلهای گوناگون مشتقات واژه «تزکیه» در قرآن خود واژة «تزکیه»، که مصدر باب تفعیل است، در قرآن به کار نرفته ولی مشتقات آن بارها به صورت صیغههای گوناگون فعل ماضی یا مضارع به کار رفته است: یک بار به صورت فعل ماضی «زکی» (شمس/9) و یازده بار هم به صورت فعل مضارع «یزکی» با صیغههای آن به کار رفته (توبه/103؛ نساء/49؛ نور/21؛ بقره/151 و 129و 174؛ آل عمران/ 164 و 77؛ نجم/32) که در همه این دوازده مورد به همان معنای «تزکیه» یعنی پیراستن و رشد دادن است.
) با توجه به چنین معنا و تعریفی از مفهوم «تزکیه» میتوان ارزش و اهمیت آن را فهمید و علت اینکه قرآن کریم، مهمترین هدف بعثت پیامبران الهی بویژه پیامبر اکرم(ص) را «تزکیه انسانها» میداند، دریافت «ربنا وابعث فیهم رسولا منهم یتلو علیهم آیاتک و یعلمهم الکتاب و الحکمه و یزکیهم انک انت العزیر الحکیم» (بقره/129) «پروردگارا و در میان آنان از خودشان فرستادهای برانگیز تا آیات تو را برای آنها تلاوت کند و به آنها کتاب و حکمت را بیاموزد و آنان را تزکیه نماید؛ براستی که تو عزیز و حکیمی.
در حقیقت، هدایت و تزکیه انسانها شامل همه ابعاد وجودی آنها میشود؛ واژه «هدایت» در قرآن کریم همچون واژه «تزکیه» گاهی به خود انسانها و گاهی به خدای تعالی و گاهی به پیامبران نسبت داده شده است؛ این نکته هم دلیل دیگری بر همسنگی و هموزنی و معادل بودن مفهوم «هدایت» با مفهوم «تزکیه» است.