چکیده:
زیارت ناحیه معروف، از جانب امام عصر( به ما رسیده آن، غیر از «زیارت الشهداء یوم عاشورا» است که راوی آن، سید بن طاووس در کتاب اقبال میباشد. دو اشکال بر آن وارده شده که عبارتند از: 1. تاریخ این زیارت سه سال قبل از تولد امام زمان( است 2. وجود افراد مجهول در سند آن که البته به هر دو اشکال پاسخ داده شده است.اما زیارت ناحیه معروف که ابن المشهدی آن را در کتاب مزار آورده است، از سه جهت مورد بررسی است:1. آشنایی با مؤلف و میزان اعتبار و وثاقت او که مرحوم ابن طاووس، شهید اول، حر عاملی، محدث نوری، سید محسن عاملی، مرحوم مدرس، شیخ عباس قمی، آقا بزرگ طهرانی و استادمان آیتاللهالعظمی وحید خراسانی او را معتبر میدانند.2. آشنایی با کتاب که آن نیز مورد اعتماد شیعه است؛ همانگونه که مرحوم مجلسی در تحفة الزائر، بحارالانوار و نیز مرحوم نوری و سید محسن امین به آن اعتماد داشتند.دربارة میزان اعتبار زیارت ناحیه طبق گفته مرحوم مجلسی و سید مرتضی، حضرت، در اولین زیارت از امام حسین(، این زیارت را قرائت کرده است؛ ولی شبهاتی نیز در آن مطرح است؛ از جمله: 1. اگر اعتبار داشت، چرا مرحوم قمی در مفاتیح الجنان آن را نیاورده است؟ 2. وجود بعضی از عبارات که مناسب شأن نیست؛ همانند «ناشرات الشعور».3. اشکال مرحوم آیتاللهالعظمی خوئی به مؤلف و کتاب. پاسخ اشکال اول، اینکه قسمتی از آن را در نفس المهموم آورده است و پاسخ اشکال دوم، اینکه منظور این است که در زیر حجاب و چادر، گیسوان پریشان بوده، نه اینکه مکشوف باشد. اشکال آقای خوئی نیز مبنایی است.در خاتمه به منابع نقل این زیارت از شیخ مفید و سید مرتضی و ابن طاووس و مجلسی و فیض کاشانی و ابراهیم بن محسن فیض اشاره کردهایم و بالاخره این زیارت، از جهات سند و متن مورد تقویت و معتبر است.
خلاصه ماشینی:
"و باز مرحوم مجلسی در فصل دیگری از بحارالانوار فرموده: از وضعیت اسناد آن چنین فهمیده میشود که کتاب معتبری است و دو سید ]رضی الدین و عبدالکریم[ ابن طاووس، زیارات و روایات بسیاری از این کتاب نقل کردهاند و شیخ منتجب الدین در فهرست خود، درباره ابن مشهدی فرموده است: «ابوالبرکات محمد بن اسماعیل مشهدی، فقیه، محدث و مورد وثاقت است».
البته معنای این عبارت ابن طاووس این نیست که متن زیارت نیز از سید مرتضی باشد؛ لذا اگر علامه مجلسی چنین برداشتی را کرده باشد، جای تأمل، بلکه غیر مقبول به نظر میرسد.
محمدبن المشهدی له کتاب یعرف بالمزار و تقدم فی المدخل أن المحدث النوری قد أصر فی الفائدة الثانیة من خاتمة مستدرکه التی شرح فیها حال الکتب المأخوذة عنها روایات المستدرک و حال مؤلفیها عن بیان حال کتاب المزار أنه محمدبن جعفربن علی ابن جعفرالمشهدی الحائری و ذکرنا أن ما ذکره فی وجه ذلک لایورث الاالظن فانه لمیذکر دلیلا علی ذلک بل ینافیه کلام صاحب الوسائل فی مقدمة الوسائل من ان والده علی، و احتمال کونه من النسبة الی الجد یبعده أن علیا المشهدی لمیکن من المعاریف بل لمیعلم انه کان من العلماء حتی ینسب حفیده الیه؛ ابن مشهدی کتابی دارد به نام مزار و در مقدمه کتاب اشاره کردیم که محدث نوری در خاتمه مستدرک ـ که شرح حال مؤلفان منابع کتاب مستدرک را آورده استـ اصرار دارد که نویسنده کتاب مزار، محمدبن جعفر بن علی بن جعفر مشهدی حائری است."