چکیده:
در تبیین زوایای معرفتی مهدویت، روایات جایگاه بسزایی دارند و از آنجا که امامان معصوم( آینه تمامنمای صفات خداوندی هستند و هیچ نقطه تاریکی در وجود آنان یافت نمیشود، امام( چون لب میگشاید، حقیقت، به نطق آنان ظاهر می شود و باطل، به کلام آنان رخت بر میبندد.درباره امام زمان( اخبار بسیاری صادر شده و در گفتار معصومان( از بدو تولد آن وجود قدسی تا پس از ظهورش تبیین شده است. و به دلیل ویژگی خاص زندگی و خلافت آن حضرت، در مجامع روایی، از نبی مکرم( تا آخرین وصی، احادیث بسیاری نقل شده است.خاستگاه علم رجال در تحکیم مبانی صدوری روایات قابل انکار نیست؛ همچنین علم درایه. ما در این نوشتار، در مقام بررسی احوال یکی از وکلای امام مهدی(؛ یعنی قاسم بن علاء همدانی هستیم و به شخصیت او از منظر علم رجال خواهیم نگریست.
خلاصه ماشینی:
"4. شیخ طوسی در مصباح المتهجد، 1 توقیعی را که برای قاسم بن علاء صادر شده است نقل میکند که در آن، حضرت میفرماید: ولادت مولانا امام حسین(، روز پنج شنبه سوم شعبان واقع شده است؛ پس در آن روز روزه بدار و این دعا را بخوان: اللهم انی اسألک بحق المولود فی هذا الیوم...
اشکال این جا است که همین روایت را در کمال الدین و عیون اخبار الرضا( شیخ صدوق به سندش از کلینی نقل میکند که کلینی هم از قاسم بن علاء به طور سند (نه مرفوع) از عبدالعزیز بن مسلم از امام رضا( رجال طوسی، ص446، ش6341.
همین روایت (حدیث ورود حضرت رضا( به مرو و بیان صفات امام() در کتاب غیبت نعمانی 1 نیز آمده است؛ ولی محمد بن ابراهیم بن جعفر معروف به ابن زینب نعمانی آن را از کتاب کافی کلینی اخذ کرده است؛ لذا آن جا حدیث، مرفوعه است و سندش چنین میباشد: اخبرنا محمد بن یعقوب قال حدثنا ابوالقاسم 2 بن العلاء الهمدانی رفعه عن عبدالعزیز بن مسلم قال: کنا فی ایام علی بن موسی الرضا(...
1 ظاهرا احتمال دوم قویتر است؛ چون شیخ صدوق در بقیه کتابهای خود این روایت را به واسطه قاسم بن مسلم از عبدالعزیز نقل میکند و از کتاب رسائل الائمة کلینی اخذ کرده است.
2 این روایت را طبرسی از کتاب علل الشرائع شیخ صدوق اخذ کرده است و در آن جا سند چنین میباشد: حدثنا علی بن احمد بن محمد الدقاق و محمد بن محمد بن عصام( قالا حدثنا محمد یعقوب الکلینی قال حدثنا القاسم بن العلاء قال حدثنا اسماعیل الفزاری قال حدثنا محمد بن جمهور العمی عن ابن ابی نجران عمن ذکره عن ابی حمزة ثابت احتجاج طبرسی، ج2، ص433."