چکیده:
یکی از موضوعاتی که از دیرباز در حقوق مسئولیت مدنی مطرح بوده است، دخالت زیان دیده و تقصیر او در ورود زیان به او و تاثیر آن بر دعوای مسئولیت مدنی است. در حقوق رم، در فرضی که زیان دیده مرتکب تقصیر می شد، از دریافت هر نوع خسارت محروم می شد، بدون اینکه نوع و میزان دخالت او در وقوع زیان بررسی شود. در نظام قدیم کامن لا نیز این قاعده حاکم بود. اما به مرور، این قاعده در نظام های حقوقی غربی، به ویژه کامن لا تعدیل شده، است. اما در حقوق اسلام از همان ابتدا تجزیه و تقسیم مسئولیت پذیرفته شده است. در خصوص مبنا و شرایط اعمال این قاعده و تاثیر متقابل فعل زیان دیده و عامل زیان بر یکدیگر مسائل جالب و خواندنی وجود دارد. بررسی این مسائل و سیر تحول اندیشه های موجود، در حقوق اسلام و نظام های حقوقی غربی، به ویژه نظام کامن لا، موضوع این مقاله است.
خلاصه ماشینی:
"4-برخلاف نظامهای حقوقی غربی،در حقوق اسلام از همان ابتدای تاریخ فقه، موضوع تجزیه و تقسیم مسئولیت پذیرفته شده بود و فقها در فرضی که زیاندیده به همراه عامل زیان در ورود زیان به خود دخالت میداشت،لزوما از دریافت کامل خسارت محروم نمیشد،بلکه بررسی و تحلیل میشد که زیان ایجاد شده منتسب به کدام عامل است:زیاندیده یا عامل زیان،یا هر دو؛و برمبنای آن،یکی از آنها را مسئول حادثه دانسته یا حکم به تقسیم مسئولیت میکردند.
مبحث دوم-مبنای تأثیر اقدام زیاندیده بر مسئولیت مدنی عامل زیان: در حقوق رم و نظام قدیم کامنلا،مبنای قاعدۀ«تقصیر مشترک»در این عامل روانی نهفته بود که زیاندیدهای که مرتکب تقصیر شده و نسبت به ورود زیان به خود بیاحتیاط و بیمبالات بوده است،نباید پاداش دریافت کرده و جبران خسارت شود،بلکه باید مجازات شده و از دریافت غرامت محروم گردد و خطای او،خطای عامل زیان را می پوشاند (Baker,1991,p.
هنگامی که شخصی در اثر تقصیر یا اقدام خود، دیگری را در موقعیت خطرناک قرار میدهد،و او برای فرار از خطر اقدامی انجام میدهد،اما در نهایت نه تنها اقدام او موجب رهایی او از خطر نمیشود،بلکه سبب ورود زیان به او شده و ثابت میشود که اگر او اقدامی نمیکرد،زیانی واقع نمیشد،این سؤال مطرح است که آیا زیاندیده میتواند مطالبه جبران خسارت نماید یا از دریافت غرامت محروم میشود؟!این موضوع را در قالب یک فرع توضیح میدهیم."