چکیده:
متفکران حوزه های گوناگون درباره ایمان و سرشت آن به بیان دیدگاه های خود پرداخته و گاه نظریاتی در مقابل یکدیگر ابراز کرده اند. مقایسه و تطبیق این دیدگاه ها و بررسی آنها می تواند به روشنگری در باب ایمان کمک کند. در این جستار ماهیت ایمان از دیدگاه ابن عربی، از حوزه اسلامی و پدر عرفان نظری و کی یرکگور از حوزه مسیحیت بررسی و مقایسه می شود. در باب ماهیت ایمان، دیدگاه های معرفت گرایانه، تصدیق گرایانه، عمل گرایانه و ... از سوی اندیشمندان اسلامی و دیدگاه های گزاره ای، پدیدارشناسانه و اراده گرایانه و ... از سوی متفکران غربی مطرح شده است. ابن عربی بر اساس مبنای واقع گرایی نگاهی معرفت گرایانه و تصدیق گرایانه به ایمان دارد و ایمان حقیقی را ایمان قلبی پیش و پس از شهود می داند، گرچه ایمان پس از شهود را از استحکامی ویژه برخوردار می داند. کی یرکگور با مبناهایی چون شکاکیت فلسفی و غیر واقعی دانستن متعلقات ایمان، نگاهی معرفت ستیزانه و اراده گرایانه به ایمان دارد و ارکان آن را اراده، خطرپذیری و تحمل انواع رنج ها قلمداد می کند
خلاصه ماشینی:
"اما عباراتی چون«الایمان نور شعشعانی»یا«الایمان علم ضروری»که ایمان را نوریا علمی ضروری میداند که شخص توان دفع آن را ندارد،از این جهت او به نظریۀمعرفتگرایان نزدیک میشود و البته چنانکه در ادامه نیز روشنتر خواهد شد،نقشمعرفت و مراتب گوناگون آن در ایمان از نظر ابن عربی،نقشی بیبدیل است،اما آنجاکه ابن عربی معتقد است قول و فعل مؤمن باید با آنچه را باور دارد مطابق باشد،از اینگونه عبارتها نیز میتوان اعتقاد ابن عربی را به التزام قلبی به عمل عند اللزوم در ایمانثابت کرد.
ابن عربی در این زمینه آورده است: هنگامی که مؤمنان به علم و ایمان دست مییابند و نور ایمان همۀ مراتب و مقاماتوجودی آنان را فرامیگیرد؛آنان از راه کشف و وجود به درک آن مقامات ومراتب نائل میآیند؛نور ایمان،نفوس آنان را فرامیگیرد و در این هنگام بدون هیچگونه تردید خود و خدای خود را میشناسند و کارهای خود را بر اساس تقوای الهیانجام میدهند و خداوند به آنان فرقان و قدرت تشخیصی عنایت میکند که بهوسیلۀ آن علوم خبری،علوم نظری و علوم حاصل از تقوا را از یکدیگر بازمیشناسند و تام و اتم بودن(و نقص و کمال)هریک را تشخیص میدهند(همان،ص 401).
از سوی دیگر ابن عربی ایمان واقعی را ایمان قلبی پیش و پس ازشهود قلمداد میکند گرچه استحکامی خاص برای ایمان پس از شهود قائل است و بهاین ترتیب ایمان از معرفت و تصدیق ویژۀ آن جدا نیست و نمیتواند جدا باشد،این درحالی است که کییر کگور هرگونه رابطه میان ایمان و معرفت را از اساس منکر است."