چکیده:
نقش خانواده در سرپرستی و پرورش کودکان غیر قابل انکار است، اما گاهی بنیان خانواده به سستی میگراید و بنای آن درهم میریزد و خانواده، کارآمدی خود را از دست میدهد. یکی از مهمترین مباحثی که در زمان جدایی والدین از یکدیگر مطرح میشود، نگهداری و حضانت کودکان است. با توجه به رویکرد قانونگذاران بر انطباق قوانین موضوعه بر متون فقهی، بررسی دیدگاه فقه در این موضوع نیز ضروری است. نوشتار حاضر از دیدگاه حقوق و فقه امامیه به بررسی سقوط حضانت میپردازد. اینکه چه معیارهایی سبب میشود که گاهی حضانت فرزندان با عنوان اینکه یکی از والدین یا هر دوی آنها صلاحیت لازم برای نگهداری فرزند را ندارند، از آنها ساقط شود؛ یکی از اساسیترین پرسشهایی که در این زمینه مطرح میباشد. پرسشهای دیگری همچون: اعراض از حضانت فرزند ممکن است یا نه؟ آیا پس از سقوط حضانت از شخصی، امکان بازگشت آن وجود دارد؟ و اینکه اشخاص صلاحیتدار برای حضانت کودک پس از سقوط حضانت کودک از سوی والدینش، چه کسانی هستند؟ نیز در این نوشتار بررسی شده است. به نظر می رسد حضانت کودک در صورت عدم صلاحیت پدر و مادر از طریق اعتیاد، فساد اخلاقی، عدم توانایی و مواردی از این دست سقوط میکند و به شخص صلاحیتدار دیگری مثل جد پدری که «ولی» هم هست، سپرده میشود.
خلاصه ماشینی:
"نظریه اداره حقوقی قوه قضاییه نیز در پاسخ به اینکه آیا پدر می تواند حضانت فرزندش را در قبال مادر طفل، اسقاط نماید، بدین شرح است: به موجب ماده 1168 قانون مدنی، حضانت قابل اسقاط و یا مصالحه نیست؛ زیرا حقوقی را که مقنن و شارع برای طفل پیش بینی کرده است، جنبه امری برای مکلف دارد و اراده فردی نمی تواند چنین نکته را تغییر دهد.
سقوط حضانت از پدر یا مادر حال این پرسش مطرح می شود که اگر پدر یا مادر در زمانی که عهده دار نگهداری کودک خود می باشند، به دلیل بروز یکی از موانع حضانت، شرایط لازم برای نگهداری کودک را از دست بدهند و بدین وسیله از حضانت فرزندشان محروم شوند، چه کسی انجام این وظیفه مهم را بر عهده می گیرد؟ در قانون مدنی فقط به جایگزین صلاحیت دار پس از فوت شخص صلاحیت دار اشاره شده است؛ اگر یکی از ابوین طفل بمیرد، حق حضانت برای کسی است که زنده مانده است؛ زیرا طبق ماده 1168 قانون مدنی، نگاهداری اطفال، حق و تکلیف ابوین است.
2. سقوط حضانت از والدین پرسش مهم دیگر، این است که اگر هم پدر و هم مادر از دنیا رفتند یا شرایط حضانت را از دست دادند، نگهداری کودک به عهده چه کسی قرار می گیرد؟ در قانون مدنی در صورت به وجود آمدن موانع حضانت برای والدین، حکم روشنی وجود ندارد، مگر اینکه با استفاده از وحدت ملاکات و مناطات در موارد دیگر، حکم آنها را به این موضوع سرایت دهیم."