چکیده:
هدف این نوشتار تصویر و ترسیم نمای بیرونی مشارکت سیاسی در دولت اسلامی است. مشارکت سیاسی به دلایل نظری و فنی در جامعه اسلامی، به تکثرگرایی سیاسی تحویل می شود. مفهوم تکثرگرایی سیاسی شکل گیری و مشروعیت احزاب سیاسی در جامعه اسلامی است. احزاب سیاسی به اعتبار قلمرو جغرافیایی و اعتقادی به دو دسته مهم قابل تقسیم هستند.
با توجه به قلمرو جغرافیایی، احزاب سیاسی به دو نوع احزاب منطقه ای و ملی تقسیم می شوند.
از نظر اعتقادی، احزاب و جناحهای سیاسی به دو دسته بزرگ احزاب اسلامی و احزاب غیر اسلامی تقسیم می شوند. احزاب اسلامی به نوبه خود به دو دسته احزاب مذهبی- کلامی و احزاب اجتهادی- فقاهتی تفکیک می گردند. در این نوشتار بیشتر کوشش ما توضیح اجمالی محسنات، معایب و قواعد حاکم بر فعالیت سیاسی احزاب اجتهادی- فقاهتی با توجه به شرایط جامعه اسلامی ایران است. ضمنا تکثرگرایی اعتقادی- فرهنگی نیز بطور اجمال در مقدمه بحث مورد اشاره واقع شده است.
خلاصه ماشینی:
"مسلما رابطه دین و سیاست در اسلام، چنانکه تاریخ گذشته و حال جوامع اسلامی نشان میدهد، برای همه مسلمانان، مفروض تلقی شده است، ولی آیا ورای این رابطه، نظریهای مشخص در سیاست دینی، اعم از قرآن و سنت، و یا فقه اسلامی وجود دارد؟ یا هیچ نظریهای فراگیر و واحد در خصوص امامت و سیاست اسلامی وجود نداشته و تمام نظریات فقهی در صدد تطبیق و تقیید سیاست، ـ به عنوان امری عرفی ـ، با ارزشهای دیانت اسلام بودهاند؟ و یا این که برخی نظریهها سیاست را امری شرعی میدانند و برخی دیگر مسألهای عرفی؟ با فرض برداشت نخست، یعنی این تلقی که در اسلام تعریف واحدی از «دولت اسلامی» وجود دارد، هدف یک پژوهشگر در باب مشارکت سیاسی، بررسی نسبت تعریف فوق با الزامات تکثرگرایی خواهد بود.
با عنایت به نظریههای متکثر و متنوع در فقه اسلامی، ارزیابی جایگاه کثرت گرایی در اندیشه اسلامی در صورتی ممکن خواهد بود، که نسبت آن با موارد سه گانه ذیل به دقت مورد بررسی قرار گیرد:الف) نظریههای اسلامی ـ سیاسی ب) منابع و متون اسلامیج) تاریخ سیاسی اسلامینظریههای سیاسی مسلمانان، به لحاظ ساختار و ماهیت متفاوت «اقتدار»، پراکندگی و تکثر زیادی پیدا کردهاند، اما بطور کلی میتوان آنها را به دو گروه عمده قدیم و جدید تقسیم نمود که طبعا، وجه اقتداری نظریههای گذشته، نسبت به دیدگاههای جدید غلیظتر بوده و اندیشههای جدید عمدتا گرایشهای کم و بیش تکثرگرایانهای نشان میدهند."