چکیده:
درباره نزول قرآن بر هفت حرف، بیش از شصت روایت در منابع روایی نقل شده است؛ و در طول تاریخ اسلامی بین دانشمندان علوم قرآن و مفسران فریقین؛ بحث های فراوانی صورت گرفته است؛ نکته مهم آن است که گمان رفته، همه روایات مربوط در مقام بیان یک موضوع است؛ از این رو در مقام تبیین مفاد این روایات اختلافات فراوانی پدید آمده است . در این مقاله ابتدا روایات مربوط بر اساس مفادشان دسته بندی و آن گاه هر کدام از اقوال مهم مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت چنین نتیجه گیری شده است که این روایات ناظر بر موضوعات متعددی است. پاره ای از آن ها دلالت دارد بر این که قراءات ناصحیح افرادی که قادر به قرائت صحیح نیستند، در خور گذشت است.
خلاصه ماشینی:
(خویی،193) 2-روایات احرف سبعه در کتابهای روایی اهل سنت گرچه برخی از این روایات در صحیح بخاری و مسلم آمده است،ولی از آن جا کهتمامی آنها را طبری در تفسیر خود نقل کرده(طبری،9/1-25)و در کتاب علوم القرآنعند المفسّرین با شمارهگذاری آمده است(129/2-156)و دستهبندی این روایات براساس مفادشان در نتیجهگیری و سهولت مراجعه مؤثر است،براساس این دو کتاب به نقلو دستهبندی آنها میپردازیم: الف-روایاتی که مفاد آنها برنزول قرآن برهفت حرف دلالت دارد؛اما مراد از هفتحرف را بیان نکرده است؛مانند:«قال رسول اللّه(ص)انزل القرآن علی سبعۀ احرف»(روایات-1-13-21-22-25-36 و 37)یعنی:رسول خدا(ص)فرمود:قرآن برهفتحرف نازل شده است.
ب-روایاتی که ضمن بیان نزول قرآن برهفت حرف به این معنا اشاره دارد که قاریقرآن مجاز است،کلمات مترادف را جایگزین کلمات قرآنی کند؛مانند:«قالرسول اللّه(ص):انزل القرآن علی سبعۀ احرف:علیم حکیم،غفور رحیم»؛رسول خدا(ص)فرمود:قرآن برهفت حرف نازل شده است؛[مثل]علیم حکیم و غفور و رحیم.
(نک روایات2-3-42-45-51-41-34-39) ج-روایاتی که از آنها استفاده میشود،مراد از سبعۀ احرف،ظاهر و باطن قرآناست؛مانند:«قال رسول اللّه(ص)انزل القرآن علی سبعۀ احرف،لکل منها ظهر و بطن و لکلحرف حد و مطلّع»(روایات 4 و 5)یعنی:قرآن برهفت حرف نازل شده است،که برای هریک از آنها ظاهر و باطنی و حد و مطلعی میباشد.
(روایات 61-62-64)مانند:عن النبی(ص)نزل القرآن علیسبعۀ ابواب و علی سبعۀ احرف:زاجر و آمر و حلال و حرام و محکم و متشابه و امثال»یعنی:از پیامبر(ص)روایت شده است که قرآن برهفت باب و برهفت حرف نازل شدهاست:نهیکننده،امرکننده،حلال،حرام،محکم،متشابه و أمثال.
قال:فقال:ان القرآن نزل علی سبعۀ احرف و ادنی ما للإمام ان یفتی علی سبعۀ وجوه»(صدوق،358/1)یعنی:حماد بن عثمان گوید:به امام صادق(ع)عرض کردم:[چرا]احادیث از شما گوناگون نقل میشود؟فرمود:قرآن برهفت حرف نازل شده است وکمترین حقی که برای امام است،این است که برهفت وجه فتوا دهد.