چکیده:
برهان حدوث یکی از دیرینه ترین براهین وجود خدا است که تقریرهای کلامی و فلسفی متعدد دارد. آنچه در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته صورت متعارف آن در مغرب زمین است که به حدوث زمانی جهان پرداخته و از این طریق وجود خدا را اثبات کرده است. تقریرهای دیگر آن مانند حدوث ذاتی و نیز حدوث جوهری که در فلسفه اسلامی مورد توجه ویژه قرار دارد، در مغرب زمین یا اصلا مطرح نگردیده و یا بدان تصریح نشده است. نویسنده در این مقاله بر آن است تا با تکیه بر منابع قدیم و جدید علمی و کلامی مغرب زمین، به بازخوانی و نقد و بررسی آن بپردازد. در این نوشتار، دو برهان عقلی و دو دلیل علمی بر مهم ترین مقدمه آن ارائه شده است. دو دلیل عقلی آن بر امتناع وجود نامتناهی بالفعل و امتناع افزایش بر نامتناهی بالقوه و تبدیل آن به نامتناهی بالفعل تاکید دارد و دو دلیل علمی آن از مدل های مربوط به آفرینش و اص.ل ترمودینامیک اخذ شده است. ضمن طرح نظریه های متعدد فیلسوفان و متکلمان موافق و مخالف، به نقد و بررسی آن خواهیم پرداخت.
خلاصه ماشینی:
از این گذشته ،«ممکن نیست نامتناهی فاقد چیزی باشد، در حالی که محال اسـت که همه چیز های قابل تصور، در این جهان وجود داشـته باشـد و دسـت کـم ایـن گونـه نیست »( hartShOrIey)، علاوه بر این ،« اگر جهان از عدم پدید نیامده باشـد، باید گذشته ای نامتناهی داشته باشد»(-y FOrdy).
۳-اشکال دیگراین است که این برهان به خطا یک فاصله نامتناهی را بـه عنـوان نقطه آغاز برای زنجیره های زمانی فرض کرده است و سـپس گـذر از آن را بـه منظـور رسیدن به زمان حال ، ممکن دانسته است ،در حالی که دقت در مفهـوم نامتنـاهی معلـوم می سازد که در گذشته نامتناهی ، هرگز نقطه آغازی وجود نداشته است .
با توجه به آن چه گفته شـد، به نظر می رسد برهان یادشده از نقدهایی که تـاکنون بـر آن شـده ، خردپـذیرتر اسـت و آغازمندی جهان را، البته نه به این معنا که زمـانی وجـود داشـته کـه جهـان در آ « زمـان وجود نداشته است ، اثبات می کند.
ایـن دلایـل عـلاوه بـر ارتباط با ماهیت نظریه که به نظر برخی ، گزاره هایی کلی هستند کـه نقـش توصـیفی و توضیحی دارندوبه علت کلی بودن ، اگر چیزی نشان دهند، تنها دیدگاه ناقصی در بـاره واقعیت است و «ارزش نظریه هـای علمـی ، تاثیرگـذاری آن هـا بـر حـل مشـکلات و معماهای علمی است نـه نمایانـدن احتمـالی حقـایق »(kUhIy) و اثبـات درسـتی نظریه ، هرگز ممکن نیست ، بلکه در بهترین وضعیت ، «می توان آن ها را تایید کرد و بـه لحاظ منطقی با فرضیه هایی درگیرنـد کـه بـالقوه مـی تواننـد آن هـا را تکـذیب کننـد » (POPPery)-در یکی از فرضیه های مربوط بـه زمـان و فضـا ریشـه دارد.