چکیده:
مسئله ی فساد از دیدگاه خواجه نظام الملک توسی، وزیر مقتدر ملک شاه سلجوقی موضوع مورد بررسی این مقاله است. خواجه نظام الملک در کتاب سیاست نامه ، دیدگاه های خود را در خصوص ساختار حکومتی مطلوب بیان و مشکلات موجود در ساختار سیاسی و اداری سلجوقیان را بازگو می کند. بر اساس دیدگاه خواجه نظام-الملک در کتاب سیاستنامه، موضوع فساد در چهار سرفصل فساد سیاسی، اداری، دینی و اجتماعی بررسی می شود و در هر سرفصل، عوامل ایجاد فساد بیان می شود
In this paper issue from the viewpoints of corruption "Khajeh NezamolMULK Tousi"، Minister powerful "Malek Shah" was the Seljuki investigated. "Khajeh NezamolMULK Tousi" in the book "policy letter"، their viewpoints regarding the expression of a desirable governmental structure and also will express their viewpoints، problems in political and administrative structure of the Seljuk shall tell. In this paper، based on remarks in the book "Khajeh NezamolMULK Tousi" policy to issue letters of corruption in the four headings political corruption، bureaucratic corruption، corruption، religious and social corruption in the headlines we have paid، Causes of corruption based on ideas expressed "Khajeh NezamolMULK Tousi" has we have given and analyzed.
خلاصه ماشینی:
نظام الملك معتقد است كه رسيدگى به تمام احوال مملكت از وظايف پادشاه است و شخص شاه بايد بر تمام امور نظارت داشته باشد:«واجب است پادشاه را احوال رعيّت و لشكر و دور و نزديك خويش پرسيدن و اندك و بسيار آنچه رود داشتن،و اگر نه چنين كند عيب باشد و بر غفلت و ستمكارى حمل نهند و گويند فسادى و دستدرازى كه در مملكت مىرود،يا پادشاه مىداند يا نمىداند؛اگر مىداند و آن را تدارك و منع نمىكند،آن است كه همچون ايشان ظالم است و به ظلم رضا داده است و اگر نمىداند،پس غافل است و كمدان و اين هردو معنى نه نيك است(همان:75).
خواجه نظام الملك علاوهبر آنكه پادشاه را ترغيب مىكند تا بر رفتار كارگزاران خود نظارت داشته باشد؛كارگزاران حكومتى را نيز به خوشرفتارى با مردمان سفارش مىكند و از ايشان مىخواهد بيش از آنچه حقوق ايشان است از مردم چيزى نستانند و با آنان نيكويى كنند و اگر مردمان مىخواهند براى بيان شكوه و شكايت به درگاه پادشاه آيند،كسى مانع ايشان نشود و در غير اين صورت با ايشان برخورد خواهد شد.
نكته بارز در انديشه خواجه نظام الملك آن است كه وى داشتن دين و اعتقاد نيكو را بسيار مهمتر از داشتن تخصّص و دانش در زمينه آن كار مىداند و بارها براين نكته تأكيد مىورزد كه كارگزاران حكومتى بايد از ميان افراد شايسته انتخاب شوند و مهمترين نشانهى شايستگى، داشتن عقايد مذهبى اهل سنّت است و براى اثبات سخن خود،حكايتى در مورد برخورد خليفه دوم با عامل يهودى سعد بن ابى وقاص آورده است كه درآن حكايت از قول عمر بيان مىكند كه داتشن عقيده پاك بسيار برتر از داشتن تخصّص است(همان:217-214).