چکیده:
روایات تحریفنما، ابهام در تاریخ تدوین قرآن کریم، وجود روایات تشبیه رخدادهای کلان امت اسلام به وقایع امتهای پیشین و عدم یادکرد نام معصومین( در الفاظ قرآن، مهمترین عوامل پیدایش اذعان به تحریف قرآن به شمار میروند. از این میان، آنچه بیش از سایر عوامل قابل تأمل، بررسی و نقد است وجود روایاتیـ به ظاهرـ دال بر تحریف قرآن است. در این زمینه، دهها روایت از کتب گوناگون نقل شده و به امامان شیعه( منتسب شده است. در میان مصادر روایات تحریفنما، تفسیر عیاشی اثر محمد بن مسعود عیاشی، دارای اهمیت فراوانی است. این پژوهش بر آن است تا فارغ از بررسیهای انجام شدة سندی و إسنادی، به بررسی متنی روایات مورد استفادة تحریفگرایان در کتاب یادشده بپردازد، پس گام نخست به استخراج تمامی این روایاتـ به ظاهر مرتبط با تحریفـ که حدود 90 روایت است، از تفسیر عیاشی اختصاص یافته و در ادامه، محل نزاع در هر روایت تبیین شده و پس از نقد و بررسی دقیق و مستند، تکتک این روایات، دستهبندی نهایی شده است. شواهد درون متنی، سیاق روایات، قراین برونمتنی و سخنان دانشمندان اسلامی، دستمایة این نقد و بررسیهاست. در سایة این تحقیق، میزان روایات یادشده که میتوان ظاهرا دال بر تحریف به حساب آورد، معلوم شده و با توجه به بررسی شواهد و قراین مشخص میشود که ادعا و اتهام تحریف به مرحوم عیاشی ادعایی نادرست است
خلاصه ماشینی:
"» خودداری کرده و تنها به نکات برداشتشده و بررسی مفاد آنها پرداخته است، مثلا ذیل آیة 187 سورة بقره، روایات مربوط به آیه را به طور مبسوط و در قالب ده عنوان نقل کرده است؛ از جمله پس از نقل روایاتی دربارة زمان و مکان اعتکاف، ذکر مساجد چهارگانة کوفه، بصره، مدینه و مکه را در روایت «لا اعتکاف إلا فی مسجد جماعة قد صلی فیه إمام عدل بصلاة جماعة و لا بأس أن یعتکف فی مسجد الکوفة و البصرة و مسجد المدینة و مسجد مکة»(کلینی، 1365، ج4، ص176) از باب ذکر خاص بعد از عام و برای تمثیل و اهمیت این مساجد دانسته نه تعیین خصوص آنها، آنگاه در قالب نکات ششگانه، در توضیح مفاد روایات، مطالب دیگری را عنوان کرده است.
»(همان، ج10، ص326ـ 327) بر این اساس، در مهمترین مسائل کلامی و اعتقادی اصل بحث را در بخش تفسیر و لطایف بر اساس آیات قرآن و مبانی عقلی مطرح میکند و در بحث روایی، احادیث هر موضوع را به تفصیل مطرح و معارف برآمده از آنها را توضیح میدهد، زیرا اینکه در تفسیر موضوعی خود نیز همین راه را پیش گرفته است، مثلا در فصل سوم از کتاب توحید در قرآن، در بحث از توحید افعالی، دربارة اختیار خدای متعال سخن گفته و بحث مستقلی را به تحقق وعده و امکان عفو از وعید اختصاص داده و تنها در پایان، برخی از روایات این موضوع را به اجمال آورده است."