چکیده:
معرفت شهودی یا شناخت عرفانی معرفتی است متفاوت با معرفت های متعارف حسی و عقلی. این نوع معرفت نه از راه تفکر نظری بلکه از راه یاد خدا، مراقبه، تهذیب نفس و زندگی عارفانه به دست می آید. در این نوع معرفت بین فاعل شناسائی و متعلق شناسائی فاصله و واسطه نیست و عارف و معروف یا شاهد و مشهود در آن نوعی وحدت یا اتحاد و اتصال دارند. ازاین رو، این نوع معرفت را مستقیم، بی واسطه و حضوری می دانند. متعلق این معرفت خدا، عوالم هستی و به طور کلی وجه باطنی و پنهان عالم است که از نگاه عارف چیزی جز تجلیات الهی نیست. همان گونه که شناخت های عادی ما دارای تنوع و مراتب است، شهود عرفانی نیز تنوع و مراتب دارد. چنان که ادراکات عادی ما به حسی و عقلی تقسیم می-شوند، کشف عرفانی نیز به کشف صوری و کشف معنوی تقسیم می شود. از دیدگاه عرفای اسلامی راه برتر در شناخت خدا و ایمان به او معرفت شهودی است. دو معیار مهم در ارزیابی شهود عرفانی به ویژه برای ناعارفان عقل و وحی است. جمع بندی و ارزیابی اجمالی دیدگاه عرفای اسلامی در این باب موضوع این نوشتار است.
خلاصه ماشینی:
"قسم دوم کشف آن است که به صور مثالی تعلق میگیرد؛خواه حقیقت متمثل شده امر مثالی یا حسی باشد مانندشهود بهشت و جهنم،خواه امر روحانی باشد مانند تمثل جبرئیل به صورت دحیه کلبی،و خواهامر معنوی باشد همچون تمثل علم به صورت شیر برای رسول خدا(ص)(فرغانی،1379:669).
عرفا برای کشف معنوی انحاء و مراتب گوناگون ذکر کردهاند: ظهور معانی در قوۀ مفکره بدون استفاده از مقدمات و ترتیب قیاسات که آن را حدسگویند؛ ظهور معانی در قوۀ عاقله یا نور قدسی که بهکارگیرنده مفکره است؛ ظهور معانی غیبی در قلب که الهام نامیده میشود؛ ظهور ارواح مجرده یا اعیان ثابته در قلب که مشاهدۀ قلبی نام دارد؛ ظهور حقایق در روح که در کاملان بیواسطه از اسم علیم میرسد و در غیر آنان بوساطتقطب یا ارواح ملکوتی و جبروتی که سالک تحت حکم تربیت آنهاست؛ ظهور حقایق در سر که عارف به سر قضا و قدر واقف میشود؛ ظهور حقایق در خفی که عارف به تجلی صفاتی میرسد؛ ظهور حقایق در مرتبۀ اخفی که به تجلی ذاتی نایل میشود و این مقام فوق بیان و مختصحضرت خاتم(ص)و اهل بیت معصوم(ع)اوست(رک:قیصری،بیتا:107-111؛آشتیانی،1365:544-560).
اما چنانکه در بحث از انواع شهودات گفته میشودکه شهود نیز ممکن است مشوب گردد و به طرقی در معرض انواع خلل واقع شود،در نتیجه بهمعیاری برای شناخت صحت و سقم آن نیاز است،معلوم میشود که به صرف اینکه چیزی از&%00519REPG005G% سنخ علم حضوری یا شهودی باشد کافی نیست که به طور مطلق قابل اعتماد باشد."