چکیده:
سامنامه حماسهای عاشقانه است که از آن به عنوان آخرین حماسه ملی فارسی یاد میشود. این اثر از دو جهت مورد توجه قرار گرفته و همین توجه باعث شده است که محققان و صاحب نظران بسیاری در باره آن بحث کنند: یکی به سبب حماسی بودن آن و دیگری به خاطر آمیختگی با همای و همایون خواجوی کرمانی که همین باعث شد به اشتباه آن را به خواجوی کرمانی نسبت دهند. از سامنامه - تا جایی که فهرستها نشان میدهند - 21 نسخه در کتابخانههای معتبر دنیا نگهداری میشود. در این مقاله نسخههایی که نویسنده دسترسی داشته است به طور کامل معرفی شدهاند؛ در مورد بقیه نیز به شرح فهرستها اکتفا شده است. گروه اخیر نیز به خاطر انتقادها و اظهارنظرهایی که فهرستنویسان در فهرستها آوردهاند، قابلتوجهاند.
Sām-nāmeh is a romantic epic referred to as the last Persian national epic. It has drawn great attention for two reasons, causing many scholars to discuss about it; first, because of its being epic and, secondly because it has been mixed up with Khwaju Kermāni's Homāy o Homāyun, and wrongly ascribed to the latter. As far as the various catalogues indicate, there are 21 manuscripts of the Sām-nāmeh kept in the world's important libraries. In this article the manuscripts accessible to this writer have been fully introduced; for the others only their topical outlines have been presented, simply because of the criticisms and remarks expressed by cataloguers.
خلاصه ماشینی:
"2. کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی در این کتابخانه دو نسخه از سامنامه نگهداری میشود:اولی نسخهای است که به شمارۀ 2526 ثبت شده و اگرچه نام کاتب و تاریخ کتابت آن در جایی ذکر نشده،احتمالا متعلق به سدۀ یازدهم هجری است.
در حواشی نسخه ابیات و مطالب پراکندۀ گوناگونی با خطی غیر از خط نسخه نوشته شده است که کاتب آنها مشخص نیست؛از جمله در حاشیۀ برگهای 57 و 58 هفده بیت از یک مثنوی سست آمده است که با این بیت آغاز میشود: {Sسلامی از دل و جان میفرستم#حدیث داد و پنهان میفرستمS} در حاشیۀ برگ 61:«عالیجاه دوستی محبت نشان اخوی مقام ملا محمد عمر خان به سلامت باشد به سعد به دولت خداداد سرفراز.
#کشیدند که کوب را تنگتنگS} این نسخه با همای و همایون در بیشتر بخشها هماهنگی دارد؛تنها در ابتدای داستان پس از توصیف تولد و رشد و نمو سام این ابیات را آورده است: {Sتوانا بود هر که دانا بود#ز دانش دل پیر برنا بود# ازین پرده برتر سخن راه نیست#ز هستی مر اندیشه کوتاه نیست# از این پس سخن گویم از عشق سام#برم از پریدخت فغفور نام# ازینجا کمیت سخن زین کنم#سخنرانی از سام در چین کنم# کنون باز باید شدن سوی داد#به گفتار فردوسی پاکزادS} و در ادامه 45 بیت آغاز داستان منوچهر از شاهنامه را میآورد که با این بیت شروع میشود: {Sبه هشتم بیامد منوچهر شاه#به سر بر نهادش کیانی کلاهS} در این نسخه ماجرای«پرسیدن بهزاد نشان سام را از رهبان و شتربان»که در همای و همایون آمده حذف شده و داستان«فرستادن سام به جنگ نهنگال دیو» که در همای و همایون نیست،افزوده شده است.
کتابخانۀ ملی پاریس از این اثر چهار نسخه در کتابخانۀ ملی پاریس نگهداری میشود:نسخۀ اول که با شمارۀ 195 ثبت شده است،به تاریخ 29 رجب 1177 هجری(2 فوریه 1764) توسط محمد قاسم در 377 صفحۀ 15*24 سانتیمتری کتابت شده است."