چکیده:
در اﻳﻦ ﺟﺴﺘﺎر ﻛﻮﺷﺶ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﻼﻏﻲ در ﺷﻌﺮ ﻣﻬﺪی اﺧﻮان ﺛﺎﻟﺚ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺿﻤﻨﻲ ﭘﺮﺳﺶ و ﻓﻀﺎی ﺷﻌﺮی اﺧﻮان ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻣﺸﺘﺮک در ﻣﻨﺎﺑﻊﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل8، ﺷﻤﺎره 13 و23، ﺑﻬﺎرو ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 0931 ﺑﻼﻏﺖ ﻋﺮﺑﻲ، ﻓﺎرﺳﻲ و اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد. ﺣﺎﺻﻞ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎی ﺷﻌﺮ اﺧﻮان ﺛﺎﻟﺚ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻣﻌﻨﺎی ﺿﻤﻨﻲ اﻇﻬﺎر ﻋﺠﺰ و ﺑﻴﺎن ﻧﻮﻣﻴﺪی اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﮔﺎه ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻨﺎی ﺿﻤﻨﻲ از ﻳﻚ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﻼﻏﻲ در ﺷﻌﺮ او ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از آن ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ در ﺗﻌﺎرﻳﻒ رﺳﻤﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻼﻏﺖ اﺳﻼﻣﻲ ـ اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﻤﻲﮔﻨﺠﺪ و در ﺑﺮدارﻧﺪة ﻣﻌﻨﺎی ﺟﺪﻳﺪی اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
او اﺳﺘﻔﻬﺎم را ﺑﺎ ﺑﺤﺚ اﺑﻬﺎم ﻣﺮﺗﺒﻂ داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺳﺆال و اﻫﺪاف آن ﻧﻴﺰ اﺷﺎره ﻛﺮده اﺳﺖ: »ﻳﻜﻲ از ﻣﺨﺘﺼﺎت آﺛﺎر ﺧﻼق ادﺑﻲ اﺑﻬﺎم اﺳﺖ؛ زﻳﺮا در ادﺑﻴﺎت دﻗﺎﻳﻖ و اﻋﻤﺎق ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﺎﻃﻔﻲ و روﺣﻲ و ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣﻮرد دﻗﺖ و ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد؛ ﻃﺮح اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺟﻤﻼت ﭘﺮﺳﺸﻲ ﺻﻮرت 55 ﻣﻲﮔﻴﺮد« )ﺷﻤﻴﺴﺎ، 6831: 641(؛ زﻳﺮا اوﻻً ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﻮﺿﻮع آﮔﺎﻫﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺪارد و ﺛﺎﻧﻴﺎً ﺟﻤﻼت ﭘﺮﺳﺸﻲ، ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه را ﺑﻪ اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎی ادﺑﻲ ﺳﺎل8، ﺷﻤﺎر13 و23، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن0931 ﻣﺨﺎﻃﺐ را ﺑﻪ ﺗﻔﻜﺮ و ﺗﻌﻤﻖ وا ﻣﻲدارد.
/ وآﻧﭽﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﮔﻮﻳﺪم ﻫﺮ ﺷﺐ زﻧﻢ / »ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﺴﺖ و ﺗﻬﻲ دﺳﺖ آﻣﺪی؟« )59( ﻣﻼﻣﺖ : وای ﺑﺮ ﻣﺎ، ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺞ داورﻳﻬﺎﻣﺎن / ﻣﻄﻠﻖ و ﺗﻤﺜﺎل ﻧﻴﻜﻲ را / وای ازﻳﻦ ﺑﺪ ﺑﺎورﻳﻬﺎﻣﺎن / ﻣﻬﺮ ِاﻫﺮﻳﻤﻦ ﭼﺮا آﺧﺮ / ﺑﺮ اﻫﻮرا آﻓﺮﻳﻦ ﺣﺎﺟﺎت ﻳﺰداﻧﻲﺳﺖ؟ )ص202( راﺳﺘﻲ ﻛﻪ وای ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﺮدم ﻧﻔﺮﻳﻦ ﺷﺪه ﻛﺞﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﭼﻪ ﺑﻨﻴﺎد ﺑﺪ اﺳﺖ آﺧﺮ، ﭼﻪ وﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ؟ )202( ﻛﻪ دل ﻣﻦ ﻫﻢ دل ﺳﺖ آﺧﺮ؟ / ﺳﻨﮓ و آﻫﻦ ﻧﻴﺴﺖ / او ﭼﺮا اﻳﻦ ﻗﺪر از ﻣﻦ ﻏﺎﻓﻞ 36 اﺳﺖ آﺧﺮ؟ )981( ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاردی در ﺷﻌﺮ اﺧﻮان ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻣﻼﻣﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ادات ﭘﺮﺳﺶ ﻫﻤﺮاه ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎی ادﺑﻲ ﺳﺎل8، ﺷﻤﺎر13 و23، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن0931 ﻧﻴﺴﺖ و از ﻟﺤﻦ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻔﻬﻮم ﭘﺮﺳﺶ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد؛ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻴﺰ ﺗﺄﺛﻴﺮ زﺑﺎن ﮔﻔﺘﺎر را در ﺷﻌﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ: »ﺑﺎز ﻫﻢ آن ﻏﺪر ﻧﺎﻣﺮداﻧﻪ ﭼﺮﻛﻴﻦ، / ﺑﺎز ﻫﻢ آن ﺣﻴﻠﻪ دﻳﺮﻳﻦ، / ﭼﺎه ﺳﺮ ﭘﻮﺷﻴﺪه، ﻫﻮم! ﭼﻪ ﻧﻔﺮتآور!