چکیده:
تسلط رویکرد درآمد محوری بر جنبههای مختلف توسعه، یکی از دلایل ﻋﺪم موفقیت بسیاری از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی کاهش ﻓﻘﺮ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی در کشورهای در حال توسعه عنوان شده است. بر همین اساس، علت اصلی فقر، کمبود یا نبود درآمد نمیباشد، بلکه فقدان قابلیت لازم برای خروج از وضعیت فقر برای افراد فقیر است. هدف این پژوهش، پهنهبندی میزان و شدت فقر چند بعدی در مناطق شهری و روستایی کشور و مقایسه نتایج آن با معیار درآمد سرانه میباشد. نتایج نشان داد که توزیع و شدت فقر در کشور به ترتیب 12/3 و 30/6 درصد است. همچنین فقر در مناطق روستایی در مقایسه با مناطق شهری شایعتر است، به طوری که 21/4 درصد خانوارهای روستایی و 5/86 درصد خانوارهای شهری فقیرند. سیستان و بلوچستان فقیرترین استان کشور میباشد و خانوارهای استانهای جنوب شرقی فقر بیشتری دارند. نتایج مقایسه شاخص فقر چند بعدی و شاخص تولید سرانه بدون نفت نشان داد که همپوشانی اندکی بین این دو شاخص وجود دارد. با توجه اهمیت شناسایی آسیب پذیرترین خانوارها در کشور، به نظر میرسد که روش فقر چند بعدی می-تواند فارغ از مشکلات سنجش درآمد و ثروت خانوارها، اطلاعات مفید و همچنین متفاوت از درآمد خانوارها در اختیار سیاستگذاران قرار دهد.تسلط رویکرد درآمدمحوری بر جنبه های مختلف توسعه ، یکی از دلایل ناکـامی بسـ یاری از برنامه های کاهش فقر و نابرابری در کشورهای درحال توسعه بیان شده است . بر همین اساس ، علت اصلی فقر، کم بود یا نبود درآمد نیست ؛ بلکه دلیل آن نبود قابلیت لازم بـرای خـروج از وضعیت فقر برای افراد فقیر است . هدف این پژوهش ، پهنه بندی میزان و شدت فقر چندبعدی در مناطق شهری و روستایی کشور و مقایسه نتایج آن با معیار درآمـد سـرانه اسـت . نتـا یج پژوهش نشان میدهد توزیع و شدت فقر در کشـور بـه ترتیـب ١٢/٣ و ٣٠/٦ درصـد اسـت . همچنین ، فقر در مناطق روستایی در مقایسه با مناطق شهری بیشتر است ؛ به طوری که ٢١/٤ درصد خانوارهای روستایی و ٥/٨٦ درصد خانوارهای شهری فقیرند. خانوارهای اسـتان هـای جنوب شرقی فقیرترند و سیستان و بلوچستان فقیرترین استان کشور است . نتایج مقایسـ ه شاخص فقر چندبعدی و شاخص تولید سرانه بدون نفت نشان میدهد بـ ین ایـ ن دو شـاخص هم پوشانی اندکی وجود دارد. با توجه به اهمیت شناسایی آسیب پذیرترین خانوارها در کشور به نظر می رسد روش فقر چندبعدی می تواند فارغ از مشکلات سنجش درآمد و ثروت خانوارها، اطلاعاتی مفید و متفاوت از درآمد خانوارها دراختیار سیاست گذاران قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
Alkire & Foster ٢- روش تحقیق ٢-١- مبانی نظری سنجش فقر چندبعدی در این پژوهش ، برپایۀ رویکرد برنامۀ عمران سازمان ملل در گزاش های توسعۀ انسانی کـه بـا استفاده از روش آلکایر و فوستر انجام یافته ، فقر چندبعدی بررسی شده است .
جدول ٤ نسبت سرشمار تعدیل شده در استان های کشور (١٣٨٥) استان فقر استان فقر استان فقر تهران 0/015 سمنان 0/031 مرکزی 0/042 مازندران 0/017 آذربایجان شرقی 0/032 زنجان 0/042 بوشهر 0/021 کرمانشاه 0/035 آذربایجان غربی 0/043 قزوین 0/024 خوزستان 0/036 کهگیلویه وبویراحمد 0/044 قم 0/024 گیلان 0/037 کردستان 0/045 گلستان 0/025 خراسان رضوی 0/038 خراسان شمالی 0/054 اصفهان 0/028 لرستان 0/039 هرمزگان 0/065 فارس 0/029 اردبیل 0/039 خراسان جنوبی 0/073 ایلام 0/029 چهارمحال وبختیاری 0/040 کرمان 0/081 همدان 0/030 یزد 0/040 سیستان وبلوچستان 0/141 (منبع : یافته های پژوهش ) با استفاده از روش تحلیل خوشه ای، استان های کشور براساس شدت فقر (شکل ١- الف ) و میزان فقر (شکل ١- ب ) در پنج گروه طبقه بندی شدند.
جدول ٥ نسبت سرشمار تعدیل شده در مناطق شهری استان های کشور (١٣٨٥) استان فقر استان فقر استان فقر مازندران 0/007 سمنان 0/012 اردبیل 0/017 ایلام 0/009 همدان 0/013 آذربایجان غربی 0/018 تهران 0/010 خوزستان 0/013 اصفهان 0/019 قزوین 0/011 کرمانشاه 0/014 مرکزی 0/019 گلستان 0/011 کردستان 0/015 خراسان شمالی 0/020 لرستان 0/011 قم 0/016 یزد 0/025 گیلان 0/012 چهارمحال وبختیاری 0/016 هرمزگان 0/025 آذربایجان شرقی 0/012 زنجان 0/016 خراسان جنوبی 0/028 بوشهر 0/012 فارس 0/017 کرمان 0/040 کهگیلویه وبویراحمد 0/012 خراسان رضوی 0/017 سیستان وبلوچستان 0/076 (منبع : یافته های پژوهش ) مناطق شهری استان ها براساس شدت فقر (شکل ٣- الف ) و تعداد فقیـ ران (شـکل ٣- ب ) پهنه بندی شده است .