چکیده:
در دوران قبل از انقلاب1357 به منظور پیشرفت اقتصادی و توسعه کشور شش برنامه عمرانی تدوین شد، اما تا انقلاب 1357 فقط پنج برنامه آن به اجرا درآمد. در هریک از این برنامهها نیز جهت حفظ منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست بخشهایی در نظر گرفته شده بود و اعتباراتی جهت انجام طرحهای عمرانی در این زمینه تخصیص یافته بود. لذا در این پژوهش با استفاده از روش تحقیق توصیفی ـ مقایسهای سعی بر این است تا ضمن بیان نقش و جایگاه حفاظت محیط زیست در برنامههای عمرانی، نشان دهیم توجه به محیط زیست و حفاظت از آن در برنامههای عمرانی قبل از انقلاب روندی تکاملی را پیموده و در هر برنامه نسبت به برنامههای قبلی دقت نظر بیشتری صورت گرفته و نهایتا در برنامه پنجم برخلاف برنامههای قبلی که هیچ فصل جداگانهای جهت حفاظت محیط زیست را دارا نبودند، با گنجاندن فصلی مجزا برای این امر، ایران به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در زمینه حفاظت محیط زیست در بین کشورهای در حال توسعه به شمار آمد.
خلاصه ماشینی:
"به عبارت دیگر در هریک از برنامهها چه میزان توجه و عطف نظر به محیط زیست و یا مقولات محیط زیستی شده است و چه روندی طی گردیده است؟ سؤالات تحقیق: بر اساس آنچه ذکر شد سؤالات تحقیق را میتوان به قرار زیر برشمرد: 1-در برنامههای اول تا پنجم عمرانی (1327-1356ش/1948-1977م) چه بخشهایی برای حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی در نظر گرفته شده است؟ 2- در هر برنامه چه میزان اعتبارات برای این مسأله تخصیص یافته است؟ 3- و هر برنامه نسبت به برنامه یا برنامههای قبلی چه تفاوتها و پیشرفتهایی در این عرصه داشته است؟ ادبیات تحقیق: متأسفانه در مورد آنچه موضوع این پژوهش میباشد کار خاصی صورت نگرفته و بهرغم تألیفات متعددی که در ارتباط با محیط زیست و مسائل محیط زیستی انجام پذیرفته است، در هیچیک به برنامههای عمرانی و سهم محیط زیست در آنها نظر نشده است و فقط پایاننامهای با عنوان «جایگاه و نقش محیط زیست در برنامههای توسعه جمهوری اسلامی ایران و مقایسه آن با برنامههای قبل از انقلاب» به راهنمایی فرهاد دبیری در گروه مهندسی محیط زیست دانشگاه آزاد واحد تهران شمال به نگارش درآمده و از آنجا که این پایاننامه جهت اخذ مدرک کارشناسی به نگارش درآمده لذا آنچنان که باید بحث و مداقه در آن نشده و در بسیاری از موارد هیچگونه ارجاعی به منابع نشده است.
نکته شایان توجه در ارتباط با برنامههای عمرانی (بهاستثنای برنامه پنجم) این است که مفهوم محیط زیست در این دوران را باید با مفهوم منابع طبیعی مرادف به حساب آورد؛ چراکه در دوران چهار برنامه اول با مسائلی چون آلودگی هوا، آبها، آلودگیهای صوتی به مانند امروز روبرو نبودیم و طبیعی است که آنچه به عنوان اقدامات حفاظتی در نظر گرفته میشد، ناظر گزارش پیشرفت عملیات عمرانی برنامه سوم تا پایان سال 1346 (بیجا: سازمان برنامه، بیتا)، جدول ابتدای فصل کشاورزی و آبیاری."