چکیده:
در این پژوهش با استفاده از داده های فراوانی وقوع ماهانه ی روزهای توام با توفان تندری 25 ایستگاه سینوپتیک کشور در طی بازه ی زمانی 1960تا 2010 و روش های تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی وارد با مجذور فاصله اقلیدسی و آزمون ناپارامتری من کندال روند تغییرات زمانی مخاطره توفان های تندری در ایران مورد بررسی قرار داده شده است. با توجه به بررسی های حاصل از تحلیل خوشه ای 3 ناحیه ی اقلیمی با روندهای مشابه از نظر فراوانی وقوع توفان های تندری، شامل منطقه شمال غرب و شمال میانی؛ نیمه ی غربی و شمال شرق ؛ نیمه ی جنوبی، سواحل دریای خزر، بخش های مرکزی و شرقی کشور شناسایی گردید. نتایج حاصل از بررسی توزیع زمانی توفان های تندری ایران نشان داد که بیشترین فراوانی رخداد این مخاطره در ماه های می، آوریل، ژوئن و اکتبر می باشد. در بازه ی زمانی فصلی نیز اوج فعالیت توفان های تندری در فصول بهار و پاییز متمرکز شده است. علاوه بر این از نظر مکانی در بازه های زمانی ماهانه، فصلی و سالانه حداکثر فراوانی وقوع توفان های تندری در مناطق شمال غرب و غرب بسیار بیشتر از سایر مناطق ایران می باشد.
In this study، trends of temporal variations in thunderstorm hazard in Iran were investigated using the monthly data for the frequency of occurrence of thunderstorm-day during the period from 1960 to 2010 in 25 synoptic stations in Iran and methods of Ward hierarchical cluster analysis using squared Euclidean distance and non-parametric Mann-Kendall test. Three climate zones، with similar trends for the frequency of occurrence of thunderstorms، were identified using the method of cluster analysis which include the zone of Northwest and North-central، the zone of western half and Northeast، and the zone of Southern half، Caspian Sea coast، and part of the Central and Eastern Iran. The results of investigating temporal distribution of thunderstorms in Iran show that the highest frequency of the hazard occurs in May، April، June، and October. The most activity of thunderstorms in seasonal intervals is concentrated in spring and fall seasons. In addition، the maximum frequency of occurrence of thunderstorms in monthly، seasonal and annual intervals in the Northwest and West are much more than elsewhere in Iran. The slope of variation trends of thunderstorm occurrence in Iran show that variations trend in all of the monthly، seasonal and annual intervals is increasing and statistically significant according to the Mann-Kendall test.
خلاصه ماشینی:
"نتایج نشان میدهد به جـز ایسـتگاه هـا ی بنـدرعباس و بوشـهر در سـواحل جنوبی کشور، اصفهان در بخش مرکزی و کرمانشاه در غرب که روند وقوع توفان های تنـدری در آن ها نزولی بوده ، در سایر ایستگاه های سطح کشور رونـد تغییـرات زمـانی فراوانـی وقـوع توفان های تندری صعودی بوده و این رونـد افزایشـی بـه خصـوص در ایسـتگاه هـا ی قـزوین ، شاهرود و زنجان بسیار شدیدتر است .
/ شکل ٥ نمودار من کندال معنادار فراوانی وقوع توفان تندری ماه می زنجان ٣-٢- تحلیل فصلی تغییرات زمانی وقوع توفان های تندری ایران ٣-٢-١- فصل زمستان با توجه به شکل دندروگرام حاصل از تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی وارد، یک برش سه خوشه ای از درخت خوشه بندی ، موجب تفکیک منطقی ایستگاه ها به سه خوشۀ همگن و مجـزا شـد (در شـکل شش دیده میشود).
/ / شکل ١٢ دندروگرام حاصل از خوشه بندی فراوانی مکانی وقوع توفان های تندری تابستانی ایران براساس برش سه خوشه ای روند تغییرات بلندمدت زمانی فراوانـی وقـوع توفـا هـا ی تنـدری تابسـتانی در اکثـر ایستگاه ها افزایش ملایمی داشته ؛ اما روند تغییرات در ایستگاه هایی مثـل اهـواز، قـزوین ، گرگان ، شاهرود و زنجان افزایش شدیدی را نشان میدهد.
/ / شکل ١٥ دندروگرام حاصل از خوشه بندی فراوانی مکانی وقوع توفان های تندری پاییزی ایران براساس برش سه خوشه ای در خوشۀ دوم ، دوازده ایستگاه خرم آباد، کرمانشاه ، ارومیـه ، تبریـز، اراک، شـاهرود، زنجـان ، همدان ، قزوین ، سنندج ، مهرآباد و بندر انزلی که با پراکنش بیشتر در شمال غرب ، شمال شـرق و غرب میانه هستند، جایگزین شده اند."