چکیده:
تامل در آیات وحی نشان از آن دارد که تاکید قرآن بر جایگاه اعتدال و منطبق بودن حکم آن با فطرت الهی انسان و نظام خلقت در جوامع دینی جایگاه محوری دارد، چرا که خروج از اعتدال با انحراف های گوناگون باورهای معرفتی ارتباطی مستقیم دارد و بسترساز آن است. در نوشتار حاضر که به شیوه توصیفی _ تحلیلی است با پیش کشیدن شاخصه ها، نمود های عینی و تعدیل هایی که اسلام به نظام جاهلی وارد کرده و پیامدهای خروج از اعتدال، به جایگاه اعتدال در جامعه دینی پرداخته شده است. هدف این است که این طریق شاخصه هایی چون حق محوری، عقل گرایی و خردورزی و پرهیز از خشونت تبیین شود و مواردی چون ایجاد شر و فساد، اختلاف و تفرقه، تحریف دین، کفر و گمراهی و گرفتاری به عذاب دنیا و آخرت که معلول خروج از اعتدال است را برشمارد.
Deliberation on the revealed verses suggests that the status of moderation and the applicability of its ordinance to the human Divine nature and the creation order is pivotal in religious societies، because deviation from moderation is directly related to different deviations in epistemic beliefs and paves the ground for it. Adopting the descriptive-analytical method، the present paper has dealt with the status of moderation in religious society by bringing up the indexes، objective symbols، the modifications that Islam has brought into Paganism، and the outcomes of abandoning moderation. It is aimed at explaining thereby such indexes as right-centeredness، rationalism، and avoidance of violence and enumerating such instances as causing evil and corruption، disagreement and disunity، distortion of religion، disbelief and misguidance، and entanglement in the worldly and other-worldly torments that are caused by abandoning moderation.
خلاصه ماشینی:
از این رو اسلام به همۀ مسلمانان سفارش میکند که این مهم نه تنها در حوزه فردی برای همه ضروری است، بلکه وقتی در حوزه اجتماعی قرار میگیرد، اهمیت بیشتری مییابد و با وارد شدن در حوزه سیاست ضرورت آن دو چندان میشود؛ چرا که تندروی حاکمان، برای مثال در مهار آزادیهای فردی یا اجتماعی و نبودن تضارب آرا، موجب دیکتاتوری و استبداد است و در نهایت به نابودی جامعه و امت منجر میگردد.
اگر چه واژه اعتدال در قرآن کریم نیامده است، اما واژگانی مانند "قصد" (نک: لقمان/ 19) به معنی متوسط؛ معتدل (قرشی، بیتا:6/8) و میانهروی (طریحی، 1414: 3/127)، "سوی" (شمس/7) به معنای اعتدال بین دو شیء (ابن فارس،1404: 3/112) و هر آنچه که از دید کمیت و کیفیت از افراط و تفریط به دور باشد (راغب، بیتا: 440)، "وسط" (بقره/143) به معنای در میان واقع شدن (ابن منظور، 1410: 7/ 426) و " حنیف" (نحل/123) که معادل اعتدال و به معنی مستقیم (جوهری، 1987: 4/1347) و کسی که بر دین راست ثابت است، (قرشی، بیتا: 2/188) و "مستقیم" (حمد/6) به معنی اعتدال (ابن منظور،1404: 12/ 498)، و کلمههای دیگر در این کتاب آسمانی آمده است.
تبیین سخن آنکه انسان از یکسو به طور طبیعی به بهرهوریهای دنیوی تمایل و کشش شدید دارد و از سوی دیگر خداوند متعال با موهبت کردن عقل در واقع ابزاری را در اختیار انسان قرار داده که به این کششها قید بزند و از اعتدال خارج نگردد و آن را در محدودۀ رضا و سخط الهی مهار کند.