چکیده:
بررسی متنهایتاریخی نشان میدهد که در دوران جدید، اشتیاق دولتهای اروپایی به شناخت شرق ازجمله ایران افزایش یافته و هرکدام از آن دولتها به شیوههای مختلف به دنبال رسیدن به این هدف بسیار پر ارزش بودند. آثار و منابع مکتوب از جمله سفرنامهها در این زمان، مهمترین ابزار شناخت این دولتها ازجمله انگلستان بود. بر همین اساس، کتابها و سفرنامههای متعددی در زمینهی ممالک مشرق زمین به نگارش درآمد. یکی از مهمترین این آثار مربوط به نوشتههای لرد کرزن از جمله سفرنامه «ایران و قضیه ایران» است. جایگاه کرزن به دلیل کسب مناصب مهم در دولت بریتانیا که تا سمت وزیر امور خارجه این کشور نیز پیش رفت و همچنین به دلیل تلاش وی برای اخذ امتیازات استعماری از ایران ازجمله انعقاد قرارداد 1907 و 1919، از اهمیت بالایی برخوردار است. سوال اساسی تحقیق این است که با مبنا قرار دادن نظریه شرقشناسی ادوارد سعید، نگاه لرد کرزن نسبت به ایران بر چه شاخصههایی استوار است؟ فرضیه تحقیق بیانگر این امر است که فرادستانه بودن، دیگرسازی براساس مفاهیم ذاتگرایانه، نگاه کلنگر و تعمیم دهنده، از شاخصههای حاکم بر دیدگاه لرد کرزن درباره ایران است.
خلاصه ماشینی:
سؤال اساسی تحقیق این است کـه بـا مبنا قرار دادن نظریه شرق شناسی ادوارد سعید، نگـاه لـرد کـرزن نسـبت بـه ایران بر چه شاخصه هایی استوار است ؟ فرضیه تحقیق بیانگر ایـن امـر اسـت که فرادستانه بودن ، دیگرسازی براساس مفاهیم ذات گرایانـه ، نگـاه کـل نگـر و تعمیم دهنده ، از شاخصه های حاکم بر دیدگاه لرد کرزن درباره ایران است .
قضاوقدرگرایییکیدیگرازویژگیهاییاست که لردکرزن به همه مشرق زمـین نسبت میدهد: اعتقاد و ایمان اهالی مشرق مایه ایجاب و قبـول ایـن نظریـه اسـت کـه مشـیت پروردگار به صورت های گوناگون جلوه گر مـیشـود.
لردکرزن ازجمله ایران شناسانیاست که سفرنامه خوددرموردایـران رابـرمبنـای نگاه شرق شناسانه ادواردسعیدنوشته است .
درحـالیکـه اگـرچـه لـرد کرزن درسفرنامه اش چنان که خوددرقالب یک شرق شناس میگوید،هویتیازایرانیـان رانه تنهادرقالب یک سردمدارانگلیسیبااهداف خـاص اسـتعماری،بلکـه بـه عنـوان «دیگری[ایرانی]میشناساند؛امادرهرصورت بسیاریازاطلاعاتیکه کرزن ازایـران جمـع آوری کـرده اسـت دردوره ی دیگـرزنـدگی سیاسـیاش بـرایاهـداف خـاص استعماریانگلستان بسیارکارآمدبوده است ودراین وجه میتـوان اوراشـرق شناسـی درنظرگرفت که ازدیدگاه یک «خودیبـرایانگلسـتان واروپـابـاهـویتیمعتبـراز «دیگری(ایران ومشرق )که آن رافروتروباهویتیبیاعتبارمینگردعمل مـیکنـدو این امررادرجملات متعدددرکتابش واهدافیکه آنهارابه صراحت به زبان مـیآورد میتوان دید.
ازطرفیهم زمانیرویکرداستعمارگریانگلستان بادوران کرزن یاورودکرزن بـه عرصه سیاست ،شایددلایلیباشدکه ازسـفرنامه وینگـاه تعمـیم دادن وکـل نگرانـه ، فرادستانه بودن ودیگرسازیبراساس مفاهیم ذات گرایانه نسبت به ایرانیان استنباط شود واین مطلب ازنگاه شرق شناسانه ی ادواردسـعیدهمـان طـورکـه دربحـث هـم آمـد مویداتیرابه همراه داشته است .