چکیده:
مشارکت در عدالت ترمیمی بدلیل گرد آمدن طرفین جرم و جامعه محلی برای حل و فصل اختلافات حاصل از جرم ارتکابی، آثار قابل توجهی در بهبود وضعیت طرفین و ترمیم روابط اجتماعی دارد. سوال اصلی این مقاله اینست، ابعاد و نقش مشارکت چند جانبه فرآیند عدالت ترمیمی بر تحقق اهداف عدالت انتقالی تا چه اندازه تاثیرگذار است؟ به عقیده ما در مشارکت چند جانبه شهروندان جامعه انتقالی در مقام بزهدیده، مرتکب و جامعه محلی میتواند نقش بسزایی در تحقق اهداف عدالت انتقالی از جمله آشتی ملی و همزیستی مسالمتآمیز ایفاء نماید. زیرا انتظار حل و فصل اختلافات ناشی از نقض مواردحقوق بشر در جامعه انتقالی به تنهایی توسط دولت انتقالی بدلیل نابسامانیهای هنجاری و ساختاری جامعه و همچنین کمبود منابع مالی منصفانه بنظر نمیرسد. ازاینرو همنوایی و همکاری طرفین جرایم حقوق بشری از طریق فرآیند عدالت ترمیمی موجبات حمایت از بزهدیدگان و بازپذیری مرتکبین را فراهم آورده و در ترمیم و بهبود روابط اجتماعی نقش مهمی ایفاء مینماید لذا این نوشتار با تکیه بر نقش مشارکت چند جانبه در فرآیند عدالت ترمیمی و بررسی آثار آن با بکارگیری روش توصیفی تحلیلی به این مهم میپردازد.
خلاصه ماشینی:
» (the Economic and Social Council, Basic Principles on the Use of Restorative Justice Programmers in Criminal Matters, Art. 2) این مشارکت در جوامع انتقالی برای حل اختلافات ناشی از جرائم شدید حقوق بشری همگام با سیاستهای دولت انتقالی مؤثر در بهبود وضعیت است؛ زیرا از منظر عدالت ترمیمی بزه، عملکردی علیه نظام اجتماعی است که منتج به نقض حقوق افراد میشود.
قربانیان نیز با مشارکت ارادی در فرایند عدالت ترمیمی با جلب حمایتهای ویژه از طرف جامعه و دولت انتقالی برای احقاق حقوق اساسی و بنیادین حقوق بشری خود از جمله حق دادخواهی، حق بر دانستن حقیقت و حق بر جبران خسارت امیدوار شده و میتوانند با بازپروری انجامشده، بهعنوان شهروندانی برابر با بازماندگان به همزیستی مسالمتآمیز خود ادامه دهند؛ همچنین مشارکت فعال قربانیان در اخذ تصمیمات نهایی پیرامون اجرای عدالت در رابطه با تخلفات شدید تأثیرگذار بر زندگی آنان موجب میگردد تا قربانی بهلحاظ ادراکی و رفتاری در موقعیت مناسبتری قرار گیرد؛ در نتیجه حس انتقامجویی وی کاهش مییابد و مصالحه در جامعه افزایش پیدا میکند.
تحقق عدالت در جامعۀ انتقالی با توجه به حقوق ذکرشده مستلزم فراهمکردن راههای دادخواهی و بیان خواستههای بهحق قربانیان و بازماندگان جوامع انتقالی است؛ البته راههایی که با حضور و مشارکت مدعیان حق (قربانیان) هدایت شود و در این راستا بهتر است که قربانی در تمام مراحل آن با اطمینان بر صحت عملکرد، برای رسیدن به نتیجۀ اثربخش بدون واهمه و ترس تلاش کند و بدین منظور بهتر است تمام عواملی که به نوعی از ارتکاب جرائم شدید حقوق بشری متأثر شدهاند، دور هم جمع شوند و با بیان حقایق، اختلافات را ریشهیابی، طرفین تخلفات را شناسایی کنند و با جبران خسارات به شکل حقیقی و نمادین، دردها و زخمهای ناشی از فجایع انسانی قربانیان را التیام بخشند.