چکیده:
امام موسی کاظم( که به شهادت رسید، برخی ایشان را همان مهدی موعود خواندند. آنگاه فرقه واقفیه به وجود آمد و حوزه علمیه کوفه دچار پریشانی گردید. افزون بر این، مهاجرت امام رضا( به ایران و رونق یافتن حوزه علمیه قم با حضور شاگردان بزرگ امام رضا( نیز از فروغ حوزه کوفه کاست.حوزه علمیه بغداد در دوره غیبت صغرا و سپس در آغازین دهههای غیبت کبرا به قطب علمی شیعه بدل شد. حوزه بغداد، به دلیل حضور نایبان خاص امام مهدی( و مهاجرت علمای قم و کوفه و اکثر مناطق به این شهر و حضور دولت نیرومند آلبویه رونق گرفت. عالمان بزرگی در این حوزه ظهور کردند که بیشتر آنان به دلیل همزمانی با غیبت صغرا و آغاز غیبت کبرای امام مهدی( اثر خاصی در این زمینه دارند. این مقاله با معرفی حوزه علمیه بغداد و علمای بزرگ آن، فهرستی کوتاه همراه با توضیحات لازم درباره نوشتههای ایشان در زمینه مهدویت، ارائه میدهد.
After Imam Musa Kazem(PBuH) was martyred، a group of people، believing that he had been the same Promised Mahdi(PBuH)، started establishing a sect called ‘Waqefiyya’ and then scattered this school of studies and shifted them to other places. On the other hand، the immigration of Imam Reza (PBuH) into Iran resulted in the flourishing of the Scholarly School in the city of Qum، whose instructors were the great students of Imam Reza. All these efforts caused the scientific centrality of the Theological School at Kufa to become weakened.
It was many years later that the Theological School of Baghdad was changed to a scientific Shiite Center during the Minor Absence and afterward during the first decades of the Major Absence for the fact that Imam Mahdi’s special deputies attended the School، and so did great theologians of Qum، Kufa and other places. Another reason was the presence of the powerful State of the Buyid dynasty on the scene.
In this period، many great scholars arose out of the School of Baghdad، most of whom compiled books about the Imam of Time because of their simultaneity with the Minor Absence and the beginning of the Major Absence of the Imam(PBuH).
Now، this article، while introducing the Theological School of Baghdad with its great scholars and theologians، will present the readers a short list of their writings along with necessary explanations in the ground of Mahdism.
خلاصه ماشینی:
"این دوره را که حدود دویست سال طول کشید، به چندین عصر میتوان تقسیم کرد که هرکدام ویژگیهای خاص خود را دارند: محمد بن علی بن طباطبا، تاریخ فخری، ترجمه وحید گلپایگانی، ص203، چاپ اول: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران 1360شمسی.
مؤلف نوه دختری ابوجعفر محمد بن عثمان عمری، دومین نایب خاص امام زمان( بود و چون در سال 400 قمری و در روز عید غدیرخم، در حرم حضرت علی( حاضر بوده، میتوان نتیجه گرفت که تاریخ وفات وی بعد از 400 قمری بوده است.
این کتاب را شیخ الطائفه، محمد بن حسن طوسی (متوفای 460 قمری) سیزده سال قبل از وفاتش در سال 447 قمری، 9 هنگامی که جنگ بین سلجوقیان و آلبویه آغاز شده بود، نوشته است.
نتیجه از مجموع پنجاه عنوان کتاب و رسالهای که به آنها اشاره شد، میتوان چنین استنباط کرد که مهمترین موضوع بحث در حوزه بغداد، چگونگی و چرایی غیبت امام زمان( بوده است و عالمان شیعه سعی فراوانی در تبیین این موضوع داشتهاند؛ در حالیکه کتابهایی که اهلسنت در این دوره تألیف کردهاند، بیشتر درباره احادیث مربوط به ظهور مهدی(، علایم ظهور، ملاحم و فتن بوده است.
تکرار نام الحیرة در عناوین برخی از آثار یاد شده درباره سالهای آغازین غیبت کبری بوده که نشان میدهد عالمان شیعه به تحول عظیم شیعیان در پی آغاز غیبت کبری، آگاهی و توجه داشتهاند و برای نظارت بر اوضاع و هدایت مردم، کتابهایی چون کشف الحیرة یا الامامة و التبصرة من الحیرة و الغیبة و الحیرة را تألیف کردهاند."