چکیده:
سماع،یکی از جنجالیترین رسوم صوفیان است که از دیرباز بین مخالفان و موافقان آن بحث و مجادلات فراوان بوده و هست.این مقاله نگرشی پژوهشگرانه به سماع صوفیه دارد و به ارائه نظرات مشایخ و اصحاب معرفت در این باب پرداخته و از پیشینهی سماع و آداب و مراسم مخصوص آن و نیز حلال یا حرام سماع سخن گفته است.
خلاصه ماشینی:
"»4 به اعتقاد غزالی،سماع،حالتی است که در اثر شنیدن آواز خوش،گوهر دل آدمی را با عالم علوی مرتبط میگرداند و شبیه به چنین نظریهای را در پاسخ جنید میبینیم به کسی که از او پرسید:چونست که مردم آرمیده بود چون سماع شنود حرکت اندر او پدیدار آید؟گفت:«آنگه که خداوند تعالی فرزند آدم را از پشت آدم علیه السلام بیرون آورد بر مثال ذره و به ایشان خطاب کرد و گفت:الست بربکم؟خوشی سماع کلام خداوند تعالی بر ارواح ایشان ریخت.
8در ترجمهی رسالهی قشیریه میخوانیم:«گویند سماع غذای ارواح اهل معرفت است»عطار نیز در شرح احوال ابو القاسم نصر آبادی و از قول او مینویسد:«هر چیز را قوتی است و قوت روح سماع است»و در«سماع صد هزار لذت است که به یک لذت از آن،هزار ساله راه معرفت توان برید که آن به هیچ عبادت میسر نشود11.
خرقه دریدن چنانکه گفته شد،چون کار سماع درویشان بالا گرفت و از زعقات و وجد و دستافشانی و پایکوبی گذشت؛چه بسا که یکی یا چند تن از دراویش در حین رقص و از سر بیخودی خرقه یا جامه بر تن پاره کنند،یا از غایت مستی قول قوال،خرقه از سر برآرند و بر او اندازند؛که در این باره نیز صوفیه را آدابی است و دستوراتی که سالک طریق باید بدان عمل کند تا به حقیقت سلوک راه یابد.
بههرحال تمزیق خرقه یا خرقه دریدن و خرقه انداختن هم یکی دیگر از حالات سماع است که به قول عز الدین کاشانی اگرنه از سر غلبهی حال باشد،ای بسا که آن خرقه مستوجب آتش است و اگر از سر بیخودی و وجد حقیقی باشد بجاست و آن را چون پارچهی تبرک محفوظ دارند، که صوفیان میداشتند و میدارند."