چکیده:
د این تحقیق،پسوندهای فعلی در زبان ترکمنی در دو بخش«پسوندهای فعلساز اسمی و فعلی»و«پسوندها و زمانها»بررسی شدهاند.ساخت افعال از اسامی و صفات با استفاده از پسوندهای -a/-e ، -al/-el/-l ، -la/-le و غیره صورت میگیرد که به آنها پسوندهای فعلساز اسمی اشتقاقی گفته میشود.گونهء دیگری از پسوندها تحت عنوان پسوندی فعلساز فعلی مطرح میشوند؛پسوندهایی از قبیل پسوند متعدی،پسوند انعکاسی،پسوند دو سویه،پسوند سببی،پسوند مجهول و پسوند مصدری که جزو پسوندهای تصریفی محسوب میشوند و تحت عنوان پسوندهای فعلساز فعلی غیرزماندار دارای توالی زیر میباشند: پسوند مصدری+پسوند مجهول+پسوند سببی+پسوند دوسویه/متعدی/انعکاسی+پایهء فعلی پسوندهای زمان،وجه و نمود با عنوان پسوندهای فعلساز فعلی زماندار مطرح میشوند. این پسوندها نیز تصریفی بوده و در فاصلهء دورتری از ریشه نسبت به غیرزماندارها قرار میگیرند.از میان سه زمان اصلی در ترکمنی،زمان حال عضو بینشان ست،زمان گذشته با پسوند -dy/-di و زمان آینده با پسوند -jak/-jek نشان داده میشوند.در میان نمودها در ترکمنی،نمود ساده عضو بینشان بوده و نمود استمرار با پسوند -y?ar/-y?a?r و نمود کامل با پسوند -yp/-ip نشان داده میشوند.در ترکمنی،برای بیان وجوه التزامی،شرطی،احتمالی و...نیز پسوندهایی وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) 1-5 حال استمراری-برای ساخت این زمان،بعد از پایهء فعلی،پسوند استمرار -y?ar/-y?a?r و سپس شناسههای زمان حال به کار برده میشود: میآیم\ gel-y?a?r-in/gelja:rin/ \میگیرم\ al-y?ar-yn/alja:rw?n/ آیا میگیرم؟\ al-y?ar-yn-my?/alja:rw?nmw?/ \نمیگیرم\ al-ma-y?ar-yn/almaja:rw?n/ شناسههای زمان حال به صورت زیرند: 2-5 حال استمراری مرخم-صورت کوتاه شدهء حال استمراری که با استفاده از پسوندهای زیر بعد از ریشهء فعلی ساخته میشود: میآیم\ gel-y?a?-n/gelia:n \میگیرم\ al-y?a-n/alia:n/ 3-5 حال التزامی-این زمان با آوردن پسوند التزام -ar/-er و شناسهء زمان حال بعد از ریشهء فعل ساخته میشود.
آمدم\ gel-di-m/geldim/ \گرفتم\ al-dy-m/aldw?m/ (به تصویر صفحه مراجعه شود) شناسههای زمان گذشته در جدول زیر آمدهاند: 5-5 گذشتهء التزامی-در ساخت این زمان،بعد از ریشهء فعل به ترتیب از پسوند التزامی -ar/-er ، پسوند زمان گذشته -dv و شناسههای زمان گذشته استفاده میشود.
men gel-jek/men-geld?ek/ 8-5 آینده در گذشتهء ساده-در ساخت این زمان،بعد از ریشهء فعل،از پسوند زمان آینده -jak/-jek ،پسوند زمان گذشته -dV و شناسههای زمان گذشته استفاده میشود.
آمدهاند\ gel-ip-dir/gelipdirler \گرفتهاند\ al-yp-dyr-lar/alw?pdw?rlar/ 11-5 گذشتهء کامل(ماضی بعید)-در ساخت این زمان،بعد از ریشهء فعل،از پسوند نمود کامل -yp/-ip ،پسوند زمان گذشته -dy/di و شناسههای زمان گذشته استفاده میشود.
،پسوند سببی -dVr و -t ،پسوند مجهول -VI ، -Vn ، -l و -n و نیز پسوند مصدری -mak/-mek(maq) تحت عنوان پسوندهای«فعلساز فعلی غیرزماندار»که جزء پسوندهای تصریفی جای میگیرند دارای توالی زیر میباشند: پسوند مصدری+پسوند مجهول+پسوند سببی+پسوند دوسویه/متعدی/انعکاسی+پایهء فعلی در زبان ترکمنی،پسوندهای زمان،وجه و نمود تحت عنوان«پسوندهای فعلساز فعلی زماندار»مطرح میشوند."