خلاصه ماشینی:
"با نیم نگاهی به مجموعه آیات قرآن مشاهده میشود که بیش از نیمی از آنها مربوط به ایمان مذهبی،عقلانیت و اخلاق است؛از فراوانی آیات قرآنی در این سه عرصه استفاده میشود که انسان دارای سه بعد وجودی است:اعتقادی:اخلاقی-رفتاری و عقلانی،برای نمونه آیه 24 سوره ابراهیم به دو بعد اعتقادی و رفتاری-اخلاقی انسان اشاره میکند:چون انسان را تشبیه میکند به درختی که دارای ریشه و میوه دائمی است؛با عنایت به اینکه اعتقادات برای انسان به منزله ریشه درخت است،آثار ایمان در حکم میوهی دائمی آن تلقی میشود(طباطبایی،المیزان،ج 12،ص:50 و موسوی، ص:72)اما بعد عقلانی انسان از آیات بسیاری که ما را به تعقل،تدبر و تفکر دعوت میکند و آنان را که تعلق نمیکنند بدتر از حیوان(فرقان44/)بلکه بعنوان بدترین جنبنده معرفی میکند(انفال22/)قابل اثبات است.
1-استدلال: از طریق برهان و استدلال،بنیه عقلانی قوی میشود و در نتیجه فرد بابصیرت و بینائی میتواند از حالت شک و تردید خارجی شود و با علم الیقین خود قاطعانه تصمیم گیری کند و حقایق را تشخیص دهد(تکاثر8/ تا 5) نمونهای از استدلالهای قرآن مربوط به اثبات ربوبیت پروردگار است که با جمله {/«فاطر السماوت و الارض»/}(ابراهیم9/)آنرا اثبات میکند؛توضیح مطالب اینکه،چون کفار خالق را قبول داشتند بنابراین فاطر در اینجا به معنای خالق نیست یلکه ایجادکننده است،چون اشیاء قائم به ذات نیستند و الا دگرگون نمیشوند،پس فاطر همان رب العالمین است که آنها را ایجاد کرده و خودش حد ندارد و الا نیاز به ما فوق داشت،بنابراین کسی که ایجاد کرده تدبیر هم میکند و او رب همه چیز است(طباطبایی،المیزان،ج 12 صص:34-35)."