چکیده:
بحث از تجربۀ دینی بهعنوان گوهر دین در دورۀ جدید توسط برخی از متفکران مسیحی، بهویژه شلایرماخر برای نجاتدادن مسیحیت از انتقادات روشنفکران مطرح شد. از دیدگاه شلایرماخر، گوهر دین و دینداری نوعی تجربۀ دینی است، نه معارف عقلی و اخلاقی. مقالۀ حاضر پس از تبیین بحث و طرح مباحث مقدماتی و زمینههای ظهور تجربهگرایی دینی، دیدگاه تجربهگرایان دینی دربارۀ گوهر دین را مورد نقد و بررسی قرار داده است.
To rescue Christianity from the reproofs of the intellectuals، some Christian scholars، especially Schleiermacher، have posed the idea of religious experience as the essence of religion in the recent decades. Schleiermacher believes the essence of religion and piety is a kind of religious experience and it is not the rational and ethical knowledge. After explaining this discussion and mentioning the preliminary points and the background of appearance of religious empiricism، the author، in this article، has investigated and criticized the idea of empiricists regarding the essence of religion.
خلاصه ماشینی:
"شلایرماخر، که از استدلال عقلی در آموزههای دینی بهشدت گریزان بود، اصل و اساس دین را احساس وابستگی مطلق و تجربۀ دینی میدانست و معتقد بود ادلۀ عقلی سنگ زیرین این تجربه را به خطر میاندازد.
وی در ویرایش نخست کتاب دربارۀ دین، از عنصر اساسی تجربۀ دینی به شهود کل_ یا شهود اتحاد خود با جهان_ تعبیر میکند که متعلق آن هستی است.
مفهومی که شلایرماخر در کتاب ایمان مسیحی از دینداری اراده میکند، بسط همان مفهوم در کتاب دربارۀ دین است، اما با دقت بیشتر و این دقت را میتوان در روشی دید که در آن، نظریۀ دو جنبهای شلایرماخر، که براساس آن از سویی، دینداری مستقل از اندیشه و عمل است و از سوی دیگر، متعلق آن التفاتی و قصدی است، دقیقتر شده است.
عنصر مشترک در آگاهی دینی در این کتاب بهعنوان احساس یا شوق به نامحدود یا شهود وحدت خود با جهان تعریف نمیشود، بلکه به احساس وابستگی مطلق یا کمال به مبدأ یا قدرتی که جدا از عالم است، تعریف میشود.
بنابراین، شلایرماخر در کتاب ایمان مسیحی مدعی است که تجربۀ دینی، نوعی تجربۀ معرفتبخش و عقلانی نیست، بلکه عبارت است از: «احساس وابستگی مطلق یا خود آگاهی از وجود مطلقا وابسته که معادل با وجود مرتبط و وابسته به خداست» (ریچاردز، 1380، ص86).
ملاکی که شلایرماخر در مرحلۀ نخست (دربارۀ دین) برای دینیبودن تجربۀ مطرح میکند، براساس متعلق آن است_ برای مثال احساس موجود نامحدود یا احساس کل_ اما در مرحلۀ متأخر (ایمان مسیحی) معتقد است تجارب وقتی دینیاند که ناشی از تصرف مستقیم خداوند یا جهان بر نفس باشند."